Od kilku lat Małopolski Instytut Kultury w Krakowie zabiega o zwiększenie obecności osób z niepełnosprawnościami w instytucjach kultury. Pandemia sprawiła, że część działań w ramach projektu „Małopolska. Kultura wrażliwa” została przeniesiona do internetu. Spore zainteresowanie wzbudziły webinary nt. dostępności. Plany na najbliższe miesiące dotyczą m.in. pilotażowego programu wsparcia oraz Forum Kultury Wrażliwej.
Zwiększyć obecność osób z niepełnosprawnościami w instytucjach kultury – to główny cel projektu „Małopolska. Kultura wrażliwa”. Został on zainicjowany w 2016 r. przez Województwo Małopolskie, a realizacją zajmuje się Małopolski Instytut Kultury w Krakowie. Jego partnerami są Fundacja Kultury Bez Barier, Fundacja Siódmy Zmysł, Fundacja Szansa Dla Niewidomych, Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci z Zespołem Downa „Tęcza” w Krakowie oraz Stowarzyszenie Dobrze.
– Wiemy, że w ostatnim czasie 3 instytucje z województwa zostały nominowane do regionalnej edycji konkursu Lodołamacze. I tak się dzieje sukcesywnie od trzech lat, co też jest ciekawym znakiem skuteczności naszego projektu. Różne osoby dostrzegają zachodzące zmiany i takie zgłoszenia się pojawiają – mówi Tomasz Włodarski, zastępca dyrektora Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie oraz koordynator projektu „Małopolska. Kultura Wrażliwa”.
W poprzednich latach działania objęły m.in. szkolenia dla pracowników instytucji kultury, przygotowanie „Wytycznych dostępności” oraz przyznawanie świadectw dostępności. W 2017 r. w Tarnowie została zorganizowana konferencja „Małopolska. Kultura wrażliwa – forum ludzi kultury”. Rok później Forum Kultury Wrażliwej odbyło się w Nowym Sączu, a w ubiegłym roku – w Krakowie.
Tradycją stały się już wydarzenia na zakończenie danego roku. W grudniu 2019 r. był to w pełni dostępny koncert zespołu November Project (https://naszesprawy.eu/kultura-i-sztuka/november-project-czyli-koncert-dla-kazdego/). Podobne plany przygotowano na 2020 r. Jednak pandemia wymusiła istotne modyfikacje.
MIK do internetu
– Od drugiej połowy marca organizujemy webinary, nie tylko w ramach projektu „Małopolska. Kultura wrażliwa”. Staraliśmy się odpowiedzieć na potrzeby naszych koordynatorów dostępności związanych z instytucjami kultury, jak i szerokiego grona. Niektóre tematy wzbudziły spore zainteresowanie, mieliśmy powyżej 200 słuchaczy. To pozwoliło projektowi mieć szerszy zasięg, nie tylko na obszarze regionu – komentuje Tomasz Włodarski.
Eksperci poruszyli m.in. kwestie związane z audiodeskrypcją czy narzędziami online dla osób z niepełnosprawnością wzroku. Jedno ze spotkań dotyczyło przygotowania oferty edukacyjnej instytucji kultury dla niewidomych i słabowidzących. Innym razem rozmawiano o dostępności takich miejsc dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Nagrania z tych spotkań znajdują się pod adresem: http://mik.krakow.pl/webinarium/.
MIK włączył w powyższe działania osoby z niepełnosprawnościami. One były w stanie dzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem dzięki różnym narzędziom ułatwiającym komunikację. To zostało bardzo dobrze odebrane przez pozostałych prelegentów i słuchaczy. Podobnie jak decyzja ws. tłumaczenia spotkań na Polski Język Migowy.
– Zamierzamy po wakacjach kontynuować webinary, choć z mniejszą intensywnością niż dotychczas. Mamy plany związane z bardziej szczegółowym przedstawieniem pewnych zagadnień z obszaru dostępności. Chcemy zaprosić nie tylko naszych partnerów, ale też ekspertów np. z firm specjalizujących się w narzędziach dostępnościowych czy prawie budowlanym – informuje koordynator projektu „Małopolska. Kultura Wrażliwa”.
Pilotażowe wsparcie
Jedna osoba nie zorganizuje dostępności w instytucji kultury – z takiego założenia wychodzą w MIK-u. I z tego względu starają się zintensyfikować współpracę w tym zakresie z poszczególnymi podmiotami. Efektem jest pilotażowy program wsparcia szkoleniowo-merytorycznego dla kadr instytucji kultury. Decyzja o jego utworzeniu zapadła jeszcze przed pandemią.
– Inspiracją dla nas była Cricoteka, gdzie działa bardzo prężny zespół zajmujący się dostępnością. W ramach „Kultury Dostępnej”, programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, uzyskali środki finansowe na wewnętrzny audyt. I on został przeprowadzony przez Olgę Michalik z Muzeum Łazienki Królewskie, a następnie stopniowo wprowadzono pewne zmiany – mówi Tomasz Włodarski.
Do pilotażowego programu zostały wytypowane Opera Krakowska oraz Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. Z przedstawicielami tej drugiej instytucji ustalono na początku marca plan wsparcia. Ustalono, że część działań nastąpi po 1 lipca. One w dużej mierze odbywają się obecnie zdalnie. W drugiej połowie roku Olga Michalik ma tam przeprowadzić analizę procesów związanych z myśleniem o dostępności w kontekście całej instytucji. Niestety pandemia na razie nie pozwala na rozpoczęcie w pełni działań, które zostały zaplanowane.
Jak zaznacza Tomasz Włodarski, pilotaż to minimum 4 miesiące intensywnych spotkań w danej instytucji. Wsparcie podzielone jest bowiem na 5 etapów: diagnozę, szkolenia, wypracowywania rozwiązań, konsultacje i ewaluację projektu. Pandemia sprawiła, że w tym roku działania nie zostaną podjęte w Operze Krakowskiej. Ale MIK chce, żeby wspomniany program objął 23 instytucje kultury, dla których organizatorem jest Zarząd Województwa Małopolskiego. To oznacza rozłożenie pracy na kilka, a może nawet kilkanaście lat.
Świadectwa dostępności
W ramach projektu „Małopolska. Kultura Wrażliwa” MIK przeprowadza coroczne audyty 23 instytucji kultury. Dotychczas eksperci odwiedzali dane miejsce i wyznaczali określone cele zgodne z przygotowanymi wcześniej „Wytycznymi dostępności”. Później oceniali zmiany wdrożone z myślą o potrzebach osób z niepełnosprawnościami.
Zwieńczeniem tego procesu było wręczenie świadectw dostępności, będących identyfikacją otwartości instytucji. W ubiegłym roku uroczystość odbyła się przed wspomnianym już koncertem November Project. W tym roku zabraknie takiej ceremonii.
– Realizacja wybranych wydarzeń, które miały być oceniane, została zahamowana. Ponadto z reguły były dwie wizyty ekspertów. Jedna na początku roku, kiedy ustalaliśmy plan działania. Natomiast druga we wrześniu lub w październiku, wówczas już odbywała się weryfikacja – mówi koordynator projektu „Małopolska. Kultura Wrażliwa”.
W bieżącym roku proces oceniania będzie zdalny i skupiony na podtrzymaniu świadectw, które już zostały wydane. Jednocześnie eksperci pomogą w przygotowaniu jak najlepszych planów na 2021 r. dla poszczególnych instytucji.
Forum na horyzoncie
MIK zamierza prowadzić działania promujące świadomość dostępności instytucji publicznych. Obecnie szczegóły są ustalane z partnerami społecznymi. Okres realizacji tego przedsięwzięcia rozpocznie się najwcześniej w październiku. Ponadto na drugą połowę roku przewidziane jest wydanie publikacji dot. stosowania i zamawiania audiodeskrypcji. W niej znajdą się materiały z seminarium z lipca.
Plany zakładają, że w ramach partnerstwa z Wojewódzką Biblioteką Publiczną zostanie zorganizowane Forum Kultury Wrażliwej. Tematem przewodnim będzie dostępność bibliotek oraz literatury. MIK chce, żeby wydarzenie odbyło się na początku grudnia w formie tradycyjnego spotkania. Jednak nie jest wykluczone przeniesienie go do internetu. Decyzja w tej kwestii zapadnie w nadchodzących tygodniach. W programie Forum mają znaleźć się również nietypowe kwestie, np. język uproszczony, który ułatwia komunikację z instytucjami kultury. Przedstawiona zostanie też poezja w Polskim Języku Migowym.
– Nie ukrywamy, że zależy nam na uwrażliwieniu bibliotek na temat dostępnościowy. Mamy nadzieję, że akurat WBP zagwarantuje dotarcie do jak największej liczby takich odbiorców z naszego regionu. Kiedy w projekcie mówimy o dostępności, to mamy na myśli nie tylko budowanie narzędzi, ale też zmiany organizacji instytucji – podsumowuje Tomasz Włodarski.
Tekst i fot. Marcin Gazda
Data publikacji: 14.08.2020 r.
