Bez szczepień przeciwko 10 chorobom umierałoby o niemal połowę więcej dzieci

Bez szczepień przeciwko 10 chorobom śmiertelność dzieci poniżej piątego roku życia w krajach o niskich i średnich dochodach byłaby o 45 proc. wyższa – wynika z badań opublikowanych przez The Lancet.

W nowym badaniu przeprowadzonym na modelach matematycznych oszacowano, że od roku 2000 do 2030 szczepienia przeciwko 10 głównym patogenom – w tym odrze, rotawirusowi, HPV i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B – zapobiegną 69 milionom zgonów w krajach o niskich i średnich dochodach (LMIC). W latach 2000-2019 szczepienia zapobiegły 37 milionom zgonów. Szacuje się, że większość tego wpływu dotyczy dzieci w wieku poniżej pięciu lat, szczególnie w przypadku szczepień przeciwko odrze – czytamy w The Lancet.

Zdaniem specjalistów szczepionki są opłacalnymi interwencjami zdrowotnymi, które znacznie zmniejszają liczbę zachorowań i zgonów. Programy międzynarodowe zwiększyły zakres rutynowych szczepionek dziecięcych w LMIC. Bezpośredni pomiar rezultatów tych działań jest trudny ze względu na ograniczenia danych i systemów nadzoru chorób. Cennych szacunków wpływu mogą dostarczyć modele matematyczne na podstawie danych dotyczących obciążenia chorobami i zakresu szczepień.

W nowym badaniu wzięło udział 16 niezależnych grup badawczych, zajmujących się modelowaniem wpływu programów szczepień dziecięcych na 98 LMIC. Oceniano wpływ programów szczepień przeciwko dziesięciu patogenom: wirusowi zapalenia wątroby typu B (HepB), Haemophilus influenzae typ b (Hib), wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), japońskiemu zapaleniu mózgu (JE), odrze, Neisseria meningitidis serogrupy A (MenA), Streptococcus pneumoniae, rotawirusowi, wirusowi różyczki i wirusowi żółtej febry (YF).

Dla każdego patogenu zastosowano wiele modeli (w sumie było ich 20). Szacunki wpływu oparto na przeszłym i przyszłym zasięgu poszczególnych szczepionek, skuteczności szczepionek i danych dotyczących zgonów spowodowanych przez te choroby, a także na latach zdrowego życia utraconych z powodu przedwczesnej śmierci i niepełnosprawności z powodu chorób (DALY). Porównując scenariusz bez programów szczepień ze scenariuszami, w których programy szczepień zostały wdrożone, w badaniu oszacowano wpływ na zgony i na wskaźnik DALY.

W badaniu wykorzystano dwie metody oceny wpływu, aby przedstawić wpływ zarówno przekrojowy (roczny), jak i długoterminowy (w całym okresie życia). Pierwsza metoda oceniała różnicę w liczbie zgonów między szczepieniami a scenariuszami braku szczepień dla każdego roku, a następnie zsumowała te roczne wyniki.

Druga metoda oceniła długoterminowy wpływ szczepień, podsumowując wpływ w ciągu całego życia na grupy osób urodzonych w tym samym roku między 2000 a 2030 rokiem, a następnie obliczyła różnicę między scenariuszami szczepienia i braku szczepień. Takie podejście pozwoliło na uwzględnienie wpływu szczepień w późniejszym okresie życia, co jest szczególnie istotne w przypadku chorób takich jak wirusowe zapalenie wątroby typu B lub HPV, w przypadku których występuje duże opóźnienie między zakażeniem a ciężkimi następstwami. Większość skutków szczepień przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B będzie widoczna po 2030 r., natomiast w przypadku wirusa HPV po 2040 r.

Jak wynika z badania, od roku 2000 do 2030 szczepienia zapobiegną 69 milionom zgonów z powodu 10 chorób, z których 37 milionów udało się uniknąć w latach 2000-2019. Szczepienia przeciwko odrze okazały się mieć największy wpływ, zapobiegając – według szacunków – 56 milionom zgonów w latach 2000 – 2030.

Biorąc pod uwagę osoby urodzone w 2019 r., w badaniu oszacowano, że zwiększenie zasięgu szczepień i wprowadzenie dodatkowych szczepionek spowodowało zmniejszenie o 72 proc. śmiertelności w ciągu życia spowodowanej przez 10 patogenów. Biorąc pod uwagę tę kohortę urodzeń z 2019 r. i wykorzystując szacunki demograficzne ONZ World Population Prospects oszacowano, że śmiertelność dzieci poniżej piątego roku życia w 98 krajach byłaby o 45 proc. wyższa bez szczepień przeciwko 10 patogenom.

„Bardzo potrzebna była inwestycja w programy szczepień dzieci w krajach o niskich i średnich dochodach (LMIC), co doprowadziło do wzrostu liczby zaszczepionych dzieci. Aby zapewnić przyszłe inwestycje i ich kontynuację, musimy ocenić wpływ tych programów na zdrowie publiczne. Nasze modelowanie dostarczyło solidnych dowodów na skuteczność programów szczepień na LMIC i wskazało, co może być utracone, jeśli obecne programy szczepień nie zostaną utrzymane” – powiedziała dr Caroline Trotter z Uniwersytetu Cambridge w Wielkiej Brytanii, współautorka badania.

Badacze zgłosili poziom niepewności na podstawie danych dotyczących obciążenia chorobami oraz założeń strukturalnych różnych modeli, ale nie byli w stanie ocenić niepewności szacunków demograficznych i szacunków dotyczących przeszłego i przyszłego zasięgu szczepień. W badaniu wskazano na szereg ograniczeń, na przykład w przypadku krajów, w których niektóre szczepionki nie zostały jeszcze wprowadzone, przyjęto założenie, że będą one miały taki sam zasięg jak szczepionka referencyjna, co może prowadzić do przeszacowania wpływu. Ponadto w żadnym modelu nie uwzględniono zróżnicowania zasięgu szczepień w zależności od regionu geograficznego lub skupienia trudno dostępnych grup. Badacze podkreślili potrzebę opracowania przyszłych modeli do stratyfikacji wpływu na różne populacje w krajach, aby uzyskać bardziej szczegółowe szacunki. (PAP)

Paweł Wernicki, fot. pixabay.com

Data publikacji: 02.02.2021 r.