Pierwsza metropolia w kraju ze standardem dla niepełnosprawnych

Obszar Metropolitalny Gdańsk – Gdynia – Sopot (OMGGS ) jako pierwsza metropolia w Polsce wprowadza zakrojone na szeroką skalę rozwiązania systemowe dla osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów. 59 miast, gmin i powiatów stowarzyszonych w Obszarze Metropolitalnym przyjęło Standard Minimum na rzecz Osób z Niepełnosprawnością.

– Niepełnosprawność może w każdym momencie dotknąć nas samych, naszych bliskich. Sprawność nie jest nam dana raz na zawsze. Musimy o tym pamiętać. Wprowadzamy zatem rozwiązania nie dla „nich”, tylko „dla nas wszystkich” – powiedział Michał Glaser, prezes Zarządu OMGGS, w rozmowie z Wioletą Stolarską z portalu trójmiasto.pl..

Według danych GUS w woj. pomorskim w co czwartej rodzinie żyje osoba z niepełnosprawnością. Oznacza to, że co czwarta rodzina doświadcza różnej formy wykluczenia społecznego. Często jest to podwójne wykluczenie – zarówno samej osoby z niepełnosprawnością, jak i jej opiekunów, rodzeństwa; wykluczenia z życia zawodowego, społecznego, towarzyskiego, finansowego, zdrowotnego.

Standard Minimum to zobowiązanie i mapa drogowa

Wsparcie dla nich jednak często ogranicza się do działań opiekuńczo-rehabilitacyjnych.  Przyjęty Standard Minimum ma to zmienić. Szkolenia dla przedstawicieli służby zdrowia, nauczycieli i urzędników, działania edukacyjne, zamówienia publiczne z klauzulami społecznymi, bezpłatne punkty porad prawnych, doradztwo zawodowe, metropolitalna baza danych obejmująca np. gabinety lekarskie ze specjalnym wyposażeniem i procedurami, pomoc dla osób zależnych w znalezieniu pracy, sprawnym poruszaniu się po metropolii czy umożliwienie samodzielnego zamieszkania – to tylko niektóre z rozwiązań mających ułatwić życie osobom z niepełnosprawnością w pomorskiej metropolii.

Michał Glaser podkreślił, że Standard Minimum jest z jednej strony zobowiązaniem samorządów do wprowadzania nowej jakości życia osób z niepełnosprawnościami w lokalnych społecznościach, a z drugiej – mapą drogową dla włodarzy, jak do tego dojść. Jest także praktycznym i bardzo konkretnym zbiorem podstawowych działań na rzecz włączenia społecznego mieszkańców z niepełnosprawnościami i ich otoczenia, możliwych do realizacji w zasadzie od zaraz, w każdym spośród 59 miast, gmin i powiatów stowarzyszonych w Obszarze Metropolitalnym.

Kluczowe zmiany to przede wszystkim odejście od przedmiotowego traktowania osób z niepełnosprawnościami i myślenia o niepełnosprawności wyłącznie w kategoriach opiekuńczo-rehabilitacyjnych, na rzecz działań przywracających podmiotowość i godność tych osób oraz respektowania ich praw na równi z innymi. Gwarantuje to każdej osobie z niepełnosprawnością Konstytucja RP oraz Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych ratyfikowana przez Polskę już w 2012 r. I samorządowcy z 59 miast, gmin i powiatów chcą te prawa zapewnić wszystkim mieszkańcom OMGGS, którzy wymagają wsparcia.

Standard Minimum na rzecz osób z niepełnosprawnościami jest pierwszym w historii polskim samorządowym standardem na rzecz mieszkańców z niepełnosprawnościami i ich otoczenia, stworzonym z inicjatywy tak wielkiej organizacji. To efekt wspólnej pracy przedstawicieli licznych samorządów, środowiska osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów, instytucji i organizacji pozarządowych, partnerów społecznych, w oparciu o wspólną wolę i chęć zmiany sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce oraz respektowania ich praw.

Stworzenie Standardu powierzono inicjatywie społecznej mieszkańców, mających największe doświadczenie życia osób z niepełnosprawnościami. Osoby te otrzymały mandat zaufania w postaci swobody i możliwość dopraszania do współpracy przez siebie dobranych ekspertów, w wyniku czego stworzyli ogromną grupę fachowców i praktyków: m.in. przedstawicieli samorządów, osób niepełnosprawnych i ich opiekunów, reprezentantów służby zdrowia, placówek edukacyjnych i terapeutycznych oraz poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Opiekunowie rodzinni generują ogromne oszczędności dla państwa

Oprócz osób z niepełnosprawnością projekt zakłada też wsparcie dla osób, które opiekują się nimi na co dzień. Skutki niepełnosprawności rzutują zwykle na jakość i możliwości życia bliskich, opiekunów, rodzeństwa. To oni ponoszą największy ciężar wsparcia, a ich praca, często przez całe życie jest z oczywistych względów wyczerpująca i nierzadko ponad siły. Mało kto zdaje sobie sprawę z faktu, że opiekunowie rodzinni swoją pracą generują olbrzymie oszczędności dla państwa, przejmując na siebie większość obowiązków związanych z opieką, organizacją życia, które byłoby znacznie większym kosztem, gdyby je zamienić na wsparcie instytucjonalne. Dlatego samorządowcy OMGGS wyszli z założenia, że muszą wspierać opiekunów i nie dopuścić do ich wypalenia.

– Będziemy to realizować – wskazuje M. Glaser – poprzez upowszechnianie wsparcia w postaci organizowania w poszczególnych samorządach usługi opieki wytchnieniowej, finansowanej z budżetu centralnego i polegającej na profesjonalnym przejęciu przez kompetentne osoby opieki na czas regeneracji sił opiekuna i umożliwienie mu tym samym wypoczynku bądź załatwienia swoich spraw osobistych.

Zapewnił też o wsparciu programu rządowego Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością, umożliwiający samym osobom z niepełnosprawnościami włączenie społeczne i realizację idei niezależnego życia przy wsparciu asystenta, który otrzyma za swoją pracę wynagrodzenie i którego będziemy w stanie zaoferować każdej osobie do tego uprawnionej.

Samorządy metropolitalne oczekują także na kolejne programy i dystrybucję środków centralnych, umożliwiające tworzenie różnych kameralnych form mieszkalnictwa, wspólnot mieszkaniowych, ze wsparciem w lokalnych społecznościach dla osób z niepełnosprawnościami, w tym także tych wymagających intensywnego wsparcia.

Kompleksowość, uniwersalizm, konwencyjność, partycypacja społeczna, jasno określony harmonogram

Niezależne życie ze wsparciem dorosłej osoby z niepełnosprawnością, ale także niezależne życie jej opiekuna i jego prawo do świadczenia pracy. W tym zakresie ma zostać rozkręcona działalność urzędów pracy, poszerzony katalog ich oferty dla opiekunów, także w postaci part time job, tj. dzielenia etatu między kilka osób czy pracy zdalnej itp. Każdy ma do takiego życia prawo.

Z jednej strony należy obalać mity, a z drugiej na początku podać pewne konkretne rozwiązania na tacy. To właśnie są realne zmiany i temu ma służyć Standard Minimum. Zakłada on także szereg konkretnych szkoleń dla pracowników wszystkich stowarzyszonych samorządów, m.in. z dostępności, z obsługi urzędowej osoby z niepełnosprawnością.

Podsumowując należy wskazać, że  kompleksowość, uniwersalizm, konwencyjność, realność wdrożenia, obligatoryjność we wdrażaniu przez każdy stowarzyszony samorząd, partycypacja społeczna, określony jasno harmonogram wdrażania i szacowany koszt, a także prosty i zrozumiały język przekazu – to główne cechy samorządowego Metropolitalnego Standardu Minimum na rzecz osób z niepełnosprawnościami, który umożliwi działania wykraczające daleko poza standardowe i stereotypowe działania opiekuńczo-rehabilitacyjne – wyjaśnił prezes Glaser.

Ujednolicony standard i obligatoryjność działań

Nie było do tej pory takiego ujednoliconego i uniwersalnego standardu obejmującego swym zasięgiem tak rozległy obszar i tyle samorządów. Zresztą nie było chyba dotąd takiego działania samorządów w naszym kraju. Każda z gmin i powiatów prowadziły własną, odrębną politykę. Obowiązywała też ścisła rejonizacja, ograniczająca prawa osoby z niepełnosprawnością do swobodnego dokonywania decyzji.

Standard zawiera także rozwiązania w tym zakresie, np. przewiduje porozumienia dotyczące transportu dorosłych osób z niepełnosprawnością do placówek pobytu dziennego. Nagminne kłopoty z dostaniem się do placówek pobytu dziennego po zakończeniu obowiązku szkolnego osób z niepełnosprawnością intelektualną zamierza się zniwelować stałym monitoringiem, wyprzedzającym czasowo etap zakończenia edukacji przyszłych absolwentów. Gdy określona zostanie ich liczba i zapotrzebowanie na dany typ placówki, łatwiej będzie je zapewnić.

– Obligatoryjne przyjęcie Standardu do realizacji jest bezdyskusyjnie naszą powinnością jako włodarzy miast, gmin i powiatów i naszym priorytetowym zobowiązaniem wobec najsłabszych mieszkańców na najbliższy czas – podkreślił Michał Glaser. – Strajki opiekunów osób z niepełnosprawnościami w Sejmie RP, coraz liczniejsze świadectwa prawdziwego życia samych osób z niepełnosprawnościami oraz opiekunów zamieszczane w mediach, aż wreszcie pandemia – wskazały, jakie grupy społeczne są w największej potrzebie, szczególnie w covidowej sytuacji zagrożenia życia. Naszym zadaniem jest zapewnienie im bezpieczeństwa z poszanowaniem ich praw.

Zmienianie rzeczywistości osób z niepełnosprawnościami i ich otoczenia to nasz obowiązek

Standard Minimum jest efektem kilkunastomiesięcznej pracy warsztatowej grupy ponad 80 osób reprezentujących różne środowiska, mieszkańców OMGGS, zaangażowanych w temat niepełnosprawności, nie licząc oczywiście samych decydentów, czyli włodarzy reprezentujących Radę OMGGS. Inicjatorami działania byli społecznicy, którzy podczas spotkania zarządu OMGGS w czerwcu 2019 r. w Europejskim Centrum Solidarności skutecznie namówili samorządowców zasiadających we władzach OMGGS do działania.

– Myślę, że to bardzo dobra praktyka, że jako podmiot samorządowy włączyliśmy osoby zaangażowane społecznie w instytucjonalne struktury metropolii. De facto tworzyły one trzon zespołu, który kierował całym procesem. Tym zespołem była Komisja OMGGS ds. społeczno-gospodarczych wyjaśnił prezes M Glaser.
– W sumie ponad 80 osób włożyło swój wkład w powstanie Standardu. Mamy nadzieję, że zarówno Standard Minimum jak i zapowiedziany Standard Maksimum posłużą innym samorządom w całej Polsce w zmienianiu rzeczywistości osób z niepełnosprawnościami i ich otoczenia. To nasz obowiązek – podkreślił.

Oprac. Iwona Kucharska (na podst. materiału Wiolety Stolarskiej w: trojmiasto.pl)

Data publikacji: 17.02.2021 r.