„Po drugiej stronie dnia” – powstał film o zmagających się z chorobami psychicznymi

„Po drugiej stronie dnia” – to tytułu film fabularnego, który pokazuje, jak to jest zmagać się z kryzysem psychicznym i wracać do codzienności . Grają w nim osoby mające za sobą takie doświadczenie i zawodowi aktorzy.

Premierowy pokaz filmu z udziałem jego twórców odbył się w poniedziałek w krakowskim Teatrze Łaźnia Nowa.

– Gdybym miał powiedzieć, po co ten film zrobiłem to chciałbym, żeby ludzie starali się zrozumieć innych, przestali osądzać i oceniać a stali się wrażliwi, bo czasami drobny gest, życzliwość, zainteresowanie może komuś pomóc wyjść z poważnego kryzysu – mówił PAP reżyser Maciej Sikorski.

Inspiracją i punktem wyjścia dla scenariusza była wystawa „Uważaj na głowę”, którą od 2016 roku można oglądać w Szpitalu Klinicznym im. Babińskiego w Krakowie specjalizującym się w leczeniu osób cierpiących na choroby psychiczne. Jak podkreśla rzecznik placówki, jeden z pomysłodawców wystawy Maciej Bóbr, jest ona głosem jakby z „drugiej strony podręcznika psychiatrii” – głosem pacjenta. Nie znajdziemy tam obrazów czy rzeźb tworzonych przez osoby chore psychicznie, ale cytaty z wywiadów z osobami po kryzysach psychicznych, które mówią czym jest choroba, lęk, niemoc, wykluczenie i stygmatyzacja, ale też wychodzenie „z dołka”.

Maciej Sikorski przyznaje, że to, co zobaczył głęboko go poruszyło. – Wychodząc z tej wystawy czułem, że chce coś zrobić. Dla mnie nałożyła się ona na schemat „Boskiej Komedii” Dantego. Kryzysy psychiczny można porównać do schodzenia do piekła, sięgnięcia dna, wychodzenia przez czyścieć do raju – powiedział Sikorski. Podkreślił, że często mamy tendencję do oceniania innych po pozorach: ktoś wydaje nam się leniwy, przesadnie skupiony na sobie i swoich problemach, nie dopuszczamy myśli, że cierpi na depresję.

Ważną warstwą filmu są wiersze pisane przez osoby mające za sobą takie doświadczenie. Do tych tekstów Adam Szewczyk napisał muzykę i powstały piosenki zaśpiewane przez Rafała Siwka i Natalię Lewandowską.

Obok zawodowych aktorów m.in. Michała „Miśka” Koterskiego i śpiewaka operowego Rafała Siwka w „Po drugiej stronie dnia” występują aktorzy związani z Teatrem EXIT: Natalia Lewandowska, Agnieszka Jaworska, Tomek Balon, Tadeusz Dylawerski, Marcin Konik, Ryszard Waligóra i inni oraz osoby współtworzące wystawę „Uważaj na głowę” Mateusz Biernat i Paweł Podgórski. – Ci ludzie nie grają, ale wracają do siebie z czasu kryzysu. To jest bardzo trudne, ale wiarygodne. Dla widza to prawda, której nie dałby nawet najlepszy zawodowy aktor – podkreślił Maciej Sikorski.

Tytuł filmu „Po drugiej stronie dnia” to nawiązanie do działalności Wydawnictwa Rumak, które publikuje twórczość osób borykających się z problemami psychicznymi – „ludzi z tamtej strony dnia”.

– Dla mnie „Po drugiej stronie dnia” to powiedzenie, że poza codziennością, którą widzimy istnieje to, co jest przed nami ukryte. Wiele osób cierpiących na depresję nie wychodzi z domu nie dlatego, że lubią tam być, ale po prostu nie są w stanie się zebrać. Przeraźliwe cierpią a my tego nie widzimy. Po drugiej stronie dnia czasem dzieją się rzeczy, o których nie mamy pojęcia – o nich mówimy w tym filmie. Jesteśmy wrażliwi na osoby zmienione fizycznie, a tych którzy doświadczają zmian psychicznych często stygmatyzujemy. Boimy się ich, uciekamy z powodu nieznajomości przyczyn ich cierpienia. Chcemy to zmieniać – powiedział Sikorski.

Twórcy filmu mają nadzieję, że jesienią ruszą jego pokazy z udziałem publiczności niekoniecznie w kinach czy teatrach, ale także w placówkach które wspierają osoby w kryzysie psychicznym. Produkcja filmu była możliwa dzięki Fundacji Budzenie Pasji i była współfinansowana przez PFRON. W przedsięwzięcie zaangażowani byli także: Fundacja Człowiek, Stowarzyszenie Uważaj na Głowę i Szpital Kliniczny im. Babińskiego w Krakowie, a honorowym patronatem objął je prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.

Prezes PFRON Krzysztof Michałkiewicz podkreślił 7 czerwca, że słowo „dostępność” ma bardzo różne wymiary: chodzi o dostęp osób ze specjalnymi potrzebami do budynków, dostęp komunikacyjny i cyfrowy. – Ale dostępność tak naprawdę jest w naszych głowach. Jeżeli tak jak w tym filmie jesteśmy w stanie dostrzec, jak wyglądają problemy niektórych osób, to jest to także budowanie dostępności i takie działania będziemy wspierać – powiedział Michałkiewicz. Podkreślił, że film „Po drugiej stronie dnia” jest ważny, bo „odsłania rzeczywistość dla wielu z nas trudną do wyobrażenia”. Dodał, że od lat mówi się o konieczności rozwoju psychiatrii środowiskowej.

Jeden z bohaterów filmu Paweł Podgórski nie uczestniczył w pokazie, ponieważ po raz kolejny trafił do szpitala – pogorszenie stanu zdrowia spowodowała decyzja o cofnięciu mu świadczeń.

Pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Paweł Wdówik mówił, że jest mocno poruszony, choć jako osoba niewidoma nie mógł w pełni odebrać filmu. – Trudno mi być politykiem i ważyć słowa – zastrzegł. – Nie ma we mnie zgody na rzeczywistość, która została opisana. Nie ma we mnie zgody na obronę przymusu bezpośredniego (stosowanego wobec pacjentów z chorobami psychicznymi – PAP), ponieważ środki o których mówimy są niekonstytucyjne i w zdecydowanej większości wypadków nieadekwatne – powiedział Wdówik.

Zapewnił, że trwają prace, by zmienić obowiązujący w Polsce system orzekania o stopniu niepełnosprawności, tak by był on jednolity i spójny, a osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności miały definitywnie przyznane pewne prawa oraz wsparcie, także finansowe.

Opowiadający w filmie o swoim osobistym doświadczeniu walki z chorobą Mateusz Biernat mówił, że to co jest najbardziej potrzebne to „mniej opieki a więcej wspierania”. – Wspierania człowieka a nie instytucji, żeby móc przewartościować siebie w kontekście społecznym – podkreślił.

Film jest częścią większego projektu „Po drugiej stronie dnia” realizowanego przez Fundacji Budzenie Pasji, która chce zmienić społeczną świadomości dotyczą osób zmagających się z chorobami i zaburzeniami psychicznymi. W całej Polsce przeszkolonych zostało ponad 40 osób – asystentów zdrowienia, którzy mogą prowadzić grypy wsparcia dla chorych. Ma powstać także książka z relacjami osób po kryzysach psychicznych, a Stowarzyszenie „Uważaj na głowę” przygotowuje cykl 24 podcastów, które są publikowane w mediach społecznościowych.

– „Po drugiej stronie dnia” pokazuje prawdę o cierpieniu osób w kryzysie psychicznym. Dla większości społeczeństwa to przede wszystkim ludzie niebezpieczni. Tak nie jest. W większość jest to lęk, zamknięcie przed światem, samotność, z czym bardzo trudno sobie poradzić. Ale jest też w finale tego filmu nadzieja: mam pracę, jestem potrzebny, potrafię się spełnić – mówił Maciej Bóbr. (PAP)

Małgorzata Wosion-Czoba

Data publikacji: 08.06.2021 r.