Opracowane na podstawie dowodów naukowych i opinii multidyscyplinarnych ekspertów, aktualne zalecenia Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN) jednoznacznie stwierdzają, że żywienie odgrywa kluczową rolę w opiece onkologicznej i powinno być integralnym elementem wspierającym leczenie, od diagnozy po rekonwalescencję.
– W onkologii często skupiamy się na nowoczesnym, drogim leczeniu, a zapominamy o tak prostych metodach jak wsparcie żywieniowe pacjenta – komentowała podczas konferencji “Onkologia – podsumowanie roku 2021” dr n. med. Aleksandra Kapała, onkolog kliniczny i specjalistka w dziedzinie żywienia klinicznego. Podczas swojego wystąpienia ekspertka na podstawie aktualnych wytycznych omówiła wpływ żywienia medycznego na wyniki leczenia i długość życia pacjentów onkologicznych.
Integralny element wsparcia terapii
Około miliona Polaków żyje obecnie z chorobą nowotworową. Pacjenci onkologiczni mają zwiększone zapotrzebowanie na energię i białko, którego pokrycie jedynie tradycyjną dietą może być utrudnione z uwagi na występujące u nich dolegliwości związane z chorobą czy stosowanym leczeniem. W wyniku chemioterapii może dojść np. do zaburzeń odczuwania smaku, czego doświadcza nawet do 70 proc. pacjentów. Zdarza się też, że przyjmowanie posiłków jest dodatkowo utrudnione z powodu odczynu zapalnego błony śluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego, nudności, jadłowstrętu, biegunek lub występujących trudności z przełykaniem.
Nierzadko dochodzi więc do poważnych zaburzeń stanu odżywienia, a w konsekwencji do niedożywienia. Objawy niedożywienia lub wyniszczenia występują u 30-85 proc. chorych na nowotwory. To z kolei może zwiększać ryzyko gorszej tolerancji stosowanej terapii, zwiększać częstość powikłań infekcyjnych i chirurgicznych, a w konsekwencji skracać długość życia. Niedożywienie negatywnie wpływa na samopoczucie i stan sprawności pacjenta. Jednak jak zwracają uwagę eksperci w najnowszych zaleceniach, niedożywienie pacjentów onkologicznych jest nadal w dużej mierze nierozpoznane, niedoceniane i niedostatecznie leczone w praktyce klinicznej.
– Edukowanie na temat żywienia medycznego oraz nielimitowany dostęp do diagnostyki, konsultacji, a następnie opieki żywieniowej, mogłyby się przyczynić do poprawy lub utrzymania prawidłowego stanu odżywienia pacjenta, a w rezultacie do lepszej odpowiedzi organizmu na farmakoterapię, skrócenia czasu leczenia oraz poprawy jakości życia. Wsparcie żywieniowe poprawia wyniki leczenia onkologicznego, a przede wszystkim wydłuża życie chorych, co udowodniono w dużych badaniach klinicznych oraz uwzględniono w najnowszych zaleceniach ESPEN. Opieka żywieniowa powinna być integralnym elementem terapii. – tłumaczy dr Aleksandra Kapała, ekspertka z Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego.
Im wcześniej tym lepiej
Opublikowane w 2021 roku wytyczne zostały opracowane w celu przełożenia aktualnych najlepszych dowodów naukowych i opinii ekspertów na zalecenia dla wielodyscyplinarnych zespołów odpowiedzialnych za identyfikację, zapobieganie i leczenie odwracalnych elementów niedożywienia u dorosłych pacjentów z chorobą nowotworową. Zalecenia te potwierdzają, że interwencja żywieniowa powinna być rozpoczęta jak najwcześniej i obejmować wszystkie etapy leczenia – od momentu rozpoznania nowotworu, w ramach ścieżki diagnostycznej – i powinna być prowadzona równolegle do leczenia przeciwnowotworowego.
Jak czytamy w wytycznych ESPEN 2021, „[…] wsparcie żywieniowe należy rozpocząć, gdy pacjenci nie są jeszcze poważnie niedożywieni. Pierwszą jego formą powinno być poradnictwo dietetyczne, aby pomóc w opanowaniu objawów i zachęcić do przyjmowania pokarmów bogatych w białko i energię. Jeżeli pacjent nie jest w stanie dostarczyć wystarczającej ilości składników odżywczych wraz ze spożywanymi posiłkami, wskazane jest zastosowanie żywienia medycznego”.
Eksperci zalecają również, aby u pacjentów z niedożywieniem lub zagrożonych niedożywieniem nie stosować diet, które ograniczają spożycie energii. Podkreślają, że nie istnieją diety, które leczą raka lub bezwarunkowo zapobiegają jego nawrotom, a wszelkie typy diet, które nie są oparte na dowodach klinicznych mogą być potencjalnie szkodliwe i prowadzić do niewystarczającego spożycia energii i utraty masy ciała.
Zaangażowanie całego zespołu
Żeby wsparcie żywieniowe było skuteczne, muszą ze sobą współpracować specjaliści różnych dziedzin medycyny. Za żywienie pacjenta odpowiada cały zespół, a sukces zależy od zaangażowania poszczególnych jednostek na wszystkich etapach leczenia. Prawidłowa dieta czy zastosowanie żywienia medycznego – w przypadku niedoborów żywieniowych wynikających z trudności w spożyciu przez pacjenta pokarmów w odpowiedniej ilości i o odpowiedniej jakości – to niezbędne czynniki w każdym z trzech etapów leczenia, tj. w diagnozie, terapii i procesie rekonwalescencji. Niezwykle ważne jest zbudowanie przekonania, że żywienie kliniczne jest ważnym elementem wsparcia terapii. Takie podejście należy utrwalić już na poziomie instytucji, w której pracuje lekarz. Istotne jest również, aby wszystkie osoby biorące udział w leczeniu chorego – lekarze, dietetycy, pielęgniarki i inny personel medyczny, a także dyrekcja i sam pacjent i jego rodzina – były przekonane, że opieka żywieniowa jest cenna i przynosi korzyść.
W trakcie wystąpienia dr Kapała podkreśliła, że w Polsce mimo wysokiej rentowności procedur związanych z żywieniem, wciąż wsparcie żywieniowe jest stosowane zbyt rzadko i wdrażane zbyt późno.
– W Polsce żywienie medyczne u pacjentów onkologicznych jest niestety rzadkością. W placówkach leczących chorych brakuje wypracowanych procedur dotyczących opieki żywieniowej. Wciąż wydaje się bardzo duże środki na nowoczesne terapie, a zapomina o najprostszych metodach leczenia, takich jak zapewnienie choremu właściwego żywienia. Właściwie prowadzone żywienie medyczne poprawia wyniki leczenia onkologicznego i wydłuża życie – podsumowała specjalistka.
O konferencji “Onkologia – podsumowanie roku 2021”
W tym roku przypada XI edycja konferencji organizowanej przez Health Project Management pod patronatem Polskiej Unii Onkologii. Celem wydarzenia jest przekazywanie jak najbardziej aktualnych i rzetelnych informacji z zakresu onkologii szczególnie do mediów, ale również do osób zajmujących się profesjonalnie medycyną i pacjentów. Więcej informacji nt. konferencji: www.infozdrowie.org. Partnerem tegorocznej edycji jest Fundacja Nutricia.
O kampanii „Żywienie medyczne – Twoje posiłki w walce z chorobą
Kampania edukacyjna „Żywienie medyczne – Twoje posiłki w walce z chorobą” ma na celu budowanie świadomości na temat żywienia medycznego jako integralnego elementu opieki zdrowotnej oraz wsparcie pacjentów i ich opiekunów w procesie leczenia. Od pierwszej edycji zrealizowanej w 2016 działania obejmowały edukację na temat wsparcia żywieniowego w chorobie nowotworowej. W kolejnych latach kampania została poszerzona o aktywności dedykowane neurologii, a także dotyczące żywienia dojelitowego przez specjalny dostęp do przewodu pokarmowego (bezpośrednio do żołądka lub jelita) z uwzględnieniem różnych jednostek chorobowych, w których jest ono stosowane.
Kampanię od początku powstania wspiera wiele towarzystw naukowych i organizacji pacjentów.
Inicjatywa została powołana w 2016 roku przez firmę Nutricia. Od V edycji realizowana jest przez Fundację Nutricia.
pr/, fot. archiwum NS
Data publikacji: 14.12.2021 r.
