Potrzebny jest nowy model działania hospicjów – uważa RPO

Dostępność opieki hospicyjnej w Polsce jest niewystarczająca, świadczenia wymagają zmian, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Dodatkowym problemem jest dynamicznie starzejące się społeczeństwo – uważa rzecznik praw obywatelskich. Na początku lipca wystosował w tym zakresie apel do ministra zdrowia, NFZ oraz ministra rodziny i polityki społecznej o wprowadzenie koniecznych zmian, przedstawiając konkretne rekomendacje.

Zdaniem RPO Marcina Wiącka należy podjąć działania systemowe i zlikwidować problemy, z jakimi borykają się pacjenci w dostępie do opieki hospicyjnej i paliatywnej. Największe bariery w tym zakresie RPO widzi na obszarach wiejskich, które stanowią ponad 90 proc. terytorium kraju,  a zamieszkuje je 40 proc. obywateli.

Opieka senioralna: niedofinansowanie i braki kadrowe

Podkreślił, że szybkiemu starzeniu się populacji wsi towarzyszy słabo rozwinięta infrastruktura, ograniczony dostęp do transportu publicznego, usług społecznych i opieki zdrowotnej, co negatywnie wpływa na jakość życia najstarszych mieszkańców, ich prawo do opieki i godnej starości.

Jak wskazuje rzecznik, w opiece senioralnej występują takie bariery jak niedofinansowanie, braki kadrowe czy niedostateczne powiązanie opieki medycznej i społecznej. Problemem są tutaj zasady funkcjonowania Pielęgniarskiej Opieki Długoterminowej Domowej (PODD), czyli nad obłożnie i przewlekle chorym przebywającym w domu. W praktyce nie każdy taki chory przebywający w domu może otrzymać taką opiekę – lekarze POZ często nie wiedzą, co to jest PODD, jakie są kryteria kwalifikacji i gdzie w swoim rejonie szukać takiej usługi. Występują również problemy z długim czasem oczekiwania na przyjęcie do PODD.

Źródłem wykluczenia chorych i ich rodzin są również choroby demencyjne – wskazuje RPO. W aspekcie społecznym ta grupa osób jest często pomijana. Liczba osób chorych na demencję jest niedoszacowana i nie ma systemu opieki dla takich osób. Również rodziny nie są przygotowane do życia z osobami chorującymi na choroby demencyjne. Osoby chore z demencją i ich bliscy zamieszkujący tereny wiejskie powinny znaleźć się w systemie zarówno pod względem edukacyjnym, jak i wsparcia medycznego – uważa RPO.

Nowy model działania hospicjum

RPO przedstawił opracowany przez Fundację Hospicjum Proroka Eliasza nowy model działania hospicjum polegający m.in. na poprawie dostępności opieki dla osób przewlekle, nieuleczalnie chorych, umierających oraz ich opiekunów na terenach wiejskich, a także poprawie jakości życia osób chorych i ich umierania oraz zapewnienie wsparcia wytchnieniowego dla opiekunów domowych.

Celem tego modelu jest wsparcie osób zależnych w ich lokalnej społeczności i unikanie tak długo, jak to jest możliwe, umieszczenia ich w domach pomocy społecznej lub hospicjach stacjonarnych. Odpowiada on na problemy społeczne, które dotyczą w szczególności:

– niewystarczającej liczby miejsc świadczących profesjonalną opiekę;

– ograniczeń we wskazaniach do przyjęcia do opieki paliatywnej;

– braku środków;

– niedoborów personelu.

Rzecznik wskazuje, że model opracowany przez Hospicjum Proroka Eliasza można powielać i może on służyć innym, działającym na terenach wiejskich, jednostkom o podobnych potrzebach zdrowotnych. Podobnie jak innowacyjny projekt „Dać to, czego naprawdę potrzeba” polegający na stworzeniu sieci zasobów na obszarach wiejskich pomagających na wielu poziomach – od pomocy sąsiedzkiej i grup nieformalnych po organizacje sektora publicznego i NGO.

Opieka hospicjum dziś tylko dla wybranych

Marcin Wiącek podkreśla, że opieka paliatywna i hospicyjna jest świadczeniem gwarantowanym. Jednocześnie rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej zawiera ograniczony wykaz chorób kwalifikujących do leczenia z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej.

Oznacza to, że pod opieką hospicjum można umrzeć tylko na kilka chorób wskazanych w tym rozporządzeniu. Niemniej, pod opieką hospicjów powinny być wszyscy pacjenci umierający, niezależnie na jaką chorobę dana osoba umiera.

Problematyka dot. stanu opieki paliatywnej wykracza poza kompetencje ministerstwa rodziny – odpowiada MRiPS

Problematyka dotycząca stanu opieki paliatywnej, w tym m.in. dostępu do opieki hospicyjnej, wykracza poza kompetencje Ministra Rodziny i Polityki Społecznej – ocenił wiceminister rodziny i polityki społecznej Stanisław Szwed w odpowiedzi do RPO.

25 lipca wiceminister rodziny i polityki społecznej Stanisław Szwed ustosunkował się do tych postulatów oceniając, że organizacja systemu opieki nad pacjentami w terminalnej fazie choroby w głównej mierze leży w kompetencjach Ministerstwa Zdrowia. Jednocześnie przyznał, że pomoc społeczna może być jednym z elementów systemu, który wspiera system ochrony zdrowia w tym obszarze, dlatego też MRiPS przeanalizuje postulaty i wnioski przesłane przez RPO.

Wiceminister w piśmie zwrócił uwagę na działania resortu, które obecnie są realizowane i mogą być elementem wsparcia środowiskowego dla osób wymagających pomocy ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność.

„Przykładem działań, które wpływają na rozwój usług w obszarze wsparcia osobom wymagającym pomocy, w szczególności na obszarach wiejskich czy w mniejszych miejscowościach, jest Program +opieka 75+” – zaznaczył.

Przypomniał, że celem programu jest poprawa dostępności do usług opiekuńczych i jest on adresowany do gmin miejskich, wiejskich, miejsko – wiejskich, do 60 tys. mieszkańców. Jak dodał, podmioty przystępujące do programu, uzyskują finansowe wsparcie do 50 proc. przewidywanych kosztów realizacji usług.

Minister Szwed poinformował, że w roku 2021 program realizowało 570 gmin, usługami w jego ramach objęto 9 380 osób na kwotę ponad 22,5 mln zł. Wysokość środków przekazanych na realizację programu „Opieka 75+” – edycja 2022 wynosi ponad 38 mln zł.

Kolejnym programem, który wymienił, był Korpus Wsparcia Seniorów. Polega on m.in. na zwiększeniu dostępu do tzw. „opieki na odległość”. Jednym z działań jest wyposażanie seniorów w tzw. opaski bezpieczeństwa posiadające co najmniej trzy wybrane funkcje.

Podkreślił, że w chwili obecnej trwają prace nad wdrożeniem rozwiązań systemowych zmierzających w kierunku deinstytucjonalizacji usług społecznych w Polsce. 7 czerwca 2022 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie przyjęcia polityki publicznej pod nazwą Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.)”.

Szwed na końcu zaznaczył, że planowane zmiany będą wymagały podjęcia szeregu reform systemowych państwa, których realizacja będzie rozłożona w czasie.

Źródło informacji: RPO, oprac. rhr/, fot. freepik.com

Data publikacji: 25.07.2022 r.