Wprowadzenie w Polsce regulacji prawnych dotyczących dostępności zrodziło wiele pytań i potrzebę zbadania nowych zjawisk, takich jak gotowość organizacji do wdrożenia dostępności pod względem organizacyjnym, prawnym, finansowym czym mentalnym. Poza aspektami finansowymi, kluczowe okazują się wrażliwość, otwartość, budowanie sieci współpracy i dostęp do wiedzy.
Różnorodność podmiotów i ofert
Podmioty tworzące kulturę są różnorodne. Są to publiczne instytucje kultury, organizacje pozarządowe, artyści, jednoosobowe firmy, spółdzielnie socjalne oraz jednostki nieposiadające osobowości prawnej, na przykład kluby.
Charakter działalności tych podmiotów także jest różnorodny. Są wśród nich te o charakterze artystycznym, jak teatry, filharmonie, opery, operetki, orkiestry symfoniczne i orkiestry kameralne, zespoły chóralne, galerie. Są też podmioty skupione na ochronie dziedzictwa kulturowego: muzea, ośrodki badań i dokumentacji oraz te, dla których upowszechnianie kultury i edukacja kulturowa są nadrzędnym celem: biblioteki, domy, ośrodki i centra kultury, ogniska artystyczne, świetlice artystyczne. Osobną kategorię stanowią kina, które działają samodzielnie lub w sieciach (na przykład Sieć Kin Studyjnych i Lokalnych) albo są częścią domów i centrów kultury.
Różnorodność ta skutkuje różnorodnością oferty, na którą składają się: warsztaty z niemal każdej dziedziny sztuki, szkolenia, koncerty, pikniki, festiwale, wystawy, spektakle, seanse filmowe, spotkania autorskie i wiele innych. Najbardziej różnorodna w kulturze jest jednak publiczność. Twórcy, odbiorcy i uczestnicy życia kulturalnego różnią się wiekiem, poglądami, sprawnością fizyczną i intelektualną, kolorem skóry, statusem społecznym czy miejscem zamieszkania. Wśród nich są też osoby, które mają szczególne potrzeby.
Beata Głubisz, kierownik kina Światowid
Różnorodność odbiorców kultury i ich potrzeby
Ustawa określa, że są to osoby, które „ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne, albo ze względu na okoliczności, w których się znajdują, muszą podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia bariery, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami” (art. 2 pkt 3 UZD). Jest to szeroka definicja, która mieści w sobie między innymi osoby z niepełnosprawnościami, a także osoby starsze, rodziców i opiekunów małych dzieci. Chcąc zapewnić dostępność należy dbać o to, by w miarę możliwości każda osoba mogła na równi z innymi korzystać z oferty artystyczno-kulturalnej lub stać się jej twórcą. Dostępność powinna być powszechna i obecna na każdym etapie kontaktu z instytucją kultury. Działalność instytucji kultury może zmieniać rzeczywistość. Otwarcie się na osoby ze szczególnymi potrzebami jest szansą na taką zmianę.
Osób z różnymi niepełnosprawnościami jest w każdym kraju między 10 a 20 procent, więc jest to naprawdę spora grupa odbiorców. I tak naprawdę często my nie widzimy tych niepełnosprawności. One często są związane z wiekiem – przychodzi mnóstwo seniorów na różne wydarzenia, więc to jest taka grupa, można powiedzieć, łączona.
Osoby z niepełnosprawnościami też w pewnym sensie uczą się korzystać z dóbr kultury i uczą się przychodzić do kina, do teatru, do galerii. To jest bardzo, bardzo ważne i w ciągu ostatnich czterech lat ta grupa bardzo się powiększyła, jeśli chodzi właśnie o audytorium różnych wydarzeń.
Trzeba inwestować w infrastrukturę, w urządzenia i narzędzia, które będą służyły przez lata. Ale pamiętajmy o tym, że są też nietrafione inwestycje i zawsze warto skonsultować się z różnymi specjalistami i ekspertami, żeby nie kupić czegoś, co wydawało się dobrą okazją, nie było najtańsze i stoi np. teraz w jakimś schowku. Tak samo usługi dostępności, czyli np. tłumaczenie migowe. Nie przetłumaczy wydarzenia każdy, kto zna język migowy i rzeczywiście ta usługa też ma swoją cenę. Należy pamiętać o tym, że można popełniać błędy, bo dostępność to proces i tak naprawdę nie zrobimy wszystkiego od razu.
Katowicki Światowid – kino wrażliwe
Katowickie studyjne Kino Światowid prowadzone jest przez Instytucję Filmową Silesia Film, która jest instytucją kultury Samorządu Województwa Śląskiego. Kino Światowid istnieje od lat 40. ubiegłego stulecia, lecz jego historia sięga lat jeszcze wcześniejszych – początków ubiegłego wieku. Kino należy do międzynarodowej organizacji Europa Cinemas (promującej europejskie kinematografie) oraz Sieci Kin Studyjnych.
Kino Światowid jako jedno z pierwszych w Katowicach realizuje idee „kina wrażliwego”, czyli takiego, w którym wszyscy uczestnicy wydarzeń dobrze się czują, w którym sukcesywnie wprowadza się udogodnienia dla widzów ze szczególnymi potrzebami, by jak największa liczba kinomanów mogła w pełni korzystać z jego oferty repertuarowej i dostępu do najlepszych światowych premier filmowych.
Pomysł, by Światowid stał się „kinem wrażliwym” zrodził się w 2019 roku i był wspólną inicjatywą nowej wówczas dyrektor Instytucji Filmowej Silesia Film Ewy Sadkowskiej i kierownictwa Kina Światowid. Najlepsza jest lokalizacja kina, które mieści się w samym centrum miasta i na parterze, więc dostępne jest dla widzów na wózkach. W dużej sali kinowej wymieniono fotele: miejsca dla widzów na wózkach znajdują się teraz nie – jak zwykle w kinach – z przodu, ale w samym środku sali, z brzegu rzędu – co poprawia dostępność oraz jakość odbioru.
Oferta dla osób ze szczególnymi potrzebami
W kinie około dwa lata temu zainstalowano także pętlę indukcyjną, dzięki czemu osoby z implantami lub aparatami słuchowymi mogą komfortowo słyszeć ścieżkę dźwiękową filmu. W tym samym czasie kino zainstalowało system AudioMovie – jeden z nowszych i najlepszych systemów audiodeskrypcji. Jest to system oparty na specjalnej aplikacji w telefonie, która po uruchomieniu działa w słuchawkach odbiorców, nie zakłócając innym odbioru. Pracownicy kina zostali specjalnie przeszkoleni, żeby pomagać widzom w obsłudze aplikacji, jeśli mają problemy techniczne. Nie wszystkie filmy w repertuarze posiadają audiodeskrypcję, ale ich oferta stale się powiększa. Dla osób niesłyszących oferowane są filmy z napisami – nie tylko filmy zagraniczne, ale przede wszystkim polskie.
W środy o 17.00 w cyklu nazywanym „wrażliwym sensorycznie” grane są filmy dla dzieci: dźwięk jest przyciszony, żeby mali widzowie ze spektrum autyzmu czuli się komfortowo, nie ma głośnych zwiastunów, w czasie seansu na sali jest łagodne światło, żeby w sali nie było całkiem ciemno, gdyby widzowie podczas projekcji chcieli np. chodzić i coś robić. Jednym słowem – cała sala i warunki projekcji są dostosowane dla nich.
W Kinie Światowid organizowane są również spotkania z twórcami filmowymi, na których obecny jest tłumacz PJM dla osób niesłyszących. Wspólnie z Muzeum Śląskim zorganizowano tzw. Głuchą Noc, podczas której prezentowano filmy Głuchych twórców, a po seansie odbyła się dyskusja w PJM.
Cały czas się uczymy
– Z niezbędnych rzeczy, które sprawiłyby, że Światowid będzie bardziej dostępny, marzę o toalecie przystosowanej dla osób niepełnosprawnych. Mamy ten temat na uwadze od dawna, ale jest to kwestia funduszy i przebudowy, co nie jest takie proste. Niestety, także sala kameralna nie jest jeszcze dostępna dla wózków. – mówi Beata Głubisz, kierownik kina.
– Cały czas się uczymy. Czas pandemicznych ograniczeń w działaniu kin oraz remontu sali wykorzystaliśmy na kurs PJM w podstawowym zakresie, a także szkolenie na temat zasad komunikacji z osobami z niepełnosprawnościami i ich wsparcia w kinie. Ważny jest tzw. pierwszy kontakt: osoby, które pracują w kasie, przy kontroli biletów. – powiedziała Beata Głubisz. – Z inicjatywy dyrektor Instytucji Filmowej Silesia Film Ewy Sadkowskiej została zorganizowana w ubiegłym roku I Śląska Konferencja o Dostępności skierowana do pracowników instytucji kultury w regionie, dzięki której lepiej poznaliśmy kwestie dostępności, problemy, z jakimi borykają się osoby ze szczególnymi potrzebami odwiedzające instytucje kultury i mogliśmy wspólnie zastanowić się nad możliwościami przyszłych działań w tym zakresie. Musimy stale się dokształcać.
Ewa Maj, fot. autorka, archiwum Kina Światowid
Data publikacji: 26.08.2022 r.
