Dostępność szansą na inkluzję, Konferencja w Lublinie

Małgorzata Jarosińska-Jedynak

„Dostępność szansą na inkluzję społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych” to temat konferencji, która odbyła się 2 grudnia w Lublinie z okazji Międzynarodowego Dnia Osób z Niepełnosprawnościami. Organizatorami spotkania byli Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.

Zaproszeni na konferencję eksperci przybliżyli zagadnienia związane z dostępnością cyfrową, architektoniczną czy komunikacyjno-informacyjną. Zaprezentowane zostały też programy realizowane przez PFRON na rzecz dostępności, czyli: Ośrodek Wsparcia Architektury Dostępnej, Trening orientacji przestrzennej dla osób niewidomych i słabowidzących czy Kultura bez barier.

Uroczystego otwarcia konferencji dokonał prorektor ds. misji i administracji ks. prof. dr hab. Mirosław Sitarz, który wyraził zadowolenie z faktu odbywania się konferencji w murach uczelni, która nie pozostaje obojętna na potrzeby ludzi. Poinformował że na KUL kształci się 200 studentów z  niepełnosprawnościami, a 57 osób z orzeczeniem o niepełnosprawności to pracownicy uczelni.

– Chciałbym, by wszystkie osoby  niepełnosprawne na KUL czuły się bezpiecznie, jak w domu – zaznaczył ks. prof. Sitarz. Podkreślił on również, że na uniwersytecie funkcjonuje Centrum Aktywizacji Osób z Niepełnosprawnością KUL CAN, którego zespół specjalistów udziela wszechstronnego wsparcia nie tylko studentom niewidomym, słabowidzącym, niesłyszącym i słabosłyszącym poprzez dostosowanie materiałów niezbędnych w toku studiów, a także studentom z niepełnosprawnością ruchową.

Prorektor KUL ks. prof. Mirosław Sitarz

Prorektor KUL ks. prof. Mirosław Sitarz

Ponad 14 mld zł zaangażowanych w projekty
Jako pierwsza przemawiała Małgorzata Jarosińska-Jedynak, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, która stwierdziła, że już bardzo dużo zostało zrobione, bo w ubiegłym roku zrealizowano ponad 100 projektów i zainwestowano 14 mld złotych na niwelowanie różnych barier dostępności. Podkreśliła także, że bardzo ważna jest empatia i wrażliwość w kontakcie z osobą z niepełnosprawnością.

Jednym z priorytetowych działań w programie Dostępność Plus od czterech lat realizowanym przez MFiPR, jest wzmacnianie aktywizacji zawodowej. – Zależy nam nie tylko na wsparciu przedsiębiorców w zatrudnieniu osób z niepełnosprawnościami, ale przede wszystkim na kształtowaniu systemowych rozwiązań, przygotowujących takie osoby do samodzielnego, aktywnego życia zawodowego – podkreśliła Jarosińska-Jedynak.

Testowane są usługi zatrudnienia wspomaganego. Ta forma zatrudnienia polega na stopniowym wprowadzeniu pracownika z niepełnosprawnością do pracy w asyście profesjonalnej agencji zatrudnienia. Zamierza się je na większą skalę wdrożyć w najbliższych latach. Dzięki nim zorganizowana zostanie między innymi sieć agencji zatrudnienia wspomaganego oraz sfinansowane będą w wysokości 700 mln zł ich usługi dla co najmniej 18 tys. osób z niepełnosprawnościami.

Krzysztof Michałkiewicz

Krzysztof Michałkiewicz

– Dzięki wsparciu Funduszy Europejskich dajemy szansę na szybki start osób z niepełnosprawnościami w życiu zawodowym. Prawie 53 tys. osób zakończyło udział w projektach z zakresu aktywizacji zawodowej. Co czwarta z nich podjęła pracę po projekcie– wskazała wiceminister.

Następnie odczytano list od minister rodziny i polityki społecznej, Marleny Maląg, która pisała, że dostępność jest niezwykle ważnym zagadnieniem i że konferencja pozwoli na pewno poruszyć wiele istotnych kwestii jej dotyczących.

Prezes Zarządu PFRON Krzysztof Michałkiewicz mówił o tym, że Fundusz ten dzięki dofinansowaniu wielu przedsięwzięć wyrównuje szanse, a dostępność to przede wszystkim nowa przyszłość dla osób z niepełnosprawnościami. Dodał, że z powodów demograficznych liczba osób z niepełnosprawnością w wieku aktywności zawodowej zmniejsza się. – Około 28 proc. osób z niepełnosprawnością jest aktywnych zawodowo – podał.

Paweł Wdówik, sekretarz stanu w resorcie rodziny oraz pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych, uczestniczący online, podkreślił, że jedynie dostępność jest gwarancją pełnego uczestnictwa osób z niepełnosprawnością w normalnym życiu społecznym.

– Niepełnosprawność nie jest tylko deficytem, który należy przywrócić do jakiej takiej normalności, ale jest pewnym uwarunkowaniem, które może być przeszkodą, źródłem wykluczenia, ale też charakterystyką, która odpowiednio zaadaptowana przez zmiany środowiskowe przestaje mieć znaczenie – powiedział pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych.

– Musimy pamiętać, że osoba z niepełnosprawnością nie jest żadnym podopiecznym – podkreślił nawiązując do przypadającego 3 grudnia Międzynarodowego Dnia Osób Niepełnosprawnych. – To nie jest dzień miłości dla niepełnosprawnych. To nie jest dzień pochylenia się i pogłaskania po główce naszych podopiecznych – powiedział.

– Mamy do czynienia z obywatelami, którzy przez wiele lat byli zmarginalizowani, ale ta sytuacja się zmienia w sposób nieodwracalny – stwierdził.

Ważne aby osoby z niepełnosprawnością poczuły się obywatelami w pełnym tego słowa znaczeniu.

Uczestnicy konferencji

Uczestnicy konferencji

Dostępność cyfrowa
W pierwszej części konferencji pod hasłem Dostępność cyfrowa, wystąpił Jacek Zadrożny, który pracuje w Fundacji Wspierania Zrównoważonego Rozwoju jako ekspert do spraw dostępności. Mówił on, że pośpiech i tymczasowość to znak naszych czasów. Ludzie nie chcą poświęcać czasu na cyfrową dostępność, skoro wszystko jest tylko na chwilę. Nasza cywilizacja odchodzi od pisma, które jest wszak fundamentem cyfrowej dostępności, zastępując je obrazami i filmami. Trudno w tym trendzie dbać o cyfrową dostępność. A może szansą jest dla nas sztuczna inteligencja? Skoro tworzy realistyczne obrazy i filmy, to może mogłaby robić też teksty alternatywne i audiodeskrypcję… Sztuczna inteligencja, która jest nieskończenie cierpliwa i pracowita. A więc – czy przyszłość cyfrowej dostępności należy widzieć w czarnym, czy może raczej różowym kolorze? Tu niestety nie ma jednej odpowiedzi.

Następnym prelegentem był Przemysław Marcinkowski, członek Zarządu Fundacji Widzialni, który omówił sprawy związane z dostępnością włączającą, czyli mówił o tym, że dostępność jest właściwie dla wszystkich i z dobrze opracowanego produktu może korzystać każdy uczestnik, niezależnie od tego czy ma specjalne potrzeby, czy ich nie ma.

Dostępność architektoniczna
Druga część konferencji poświęcona była Dostępności architektonicznej. Dr hab. inż. arch. Marek Wysocki, prof. nadzw. Politechniki Gdańskiej naświetlił temat:Projektowanie uniwersalne – wybór czy konieczność? Myślenie o rozwoju społecznym, lepszej jakości życia nie może obejść się bez realizacji idei projektowania uniwersalnego. Dostępność przestrzeni to fundament realizacji zrównoważonej polityki społecznej, gdzie prawo do niezależności czy nawet realizacja podstawowych praw człowieka staje się koniecznością współczesnego społeczeństwa. W czasie wystąpienia zostały poruszone główne zagadnienia realizacji wdrażania dostępności, w szczególności w samorządach lokalnych. Co należy zrobić, aby efektywnie zrealizować dostępność i jakie działania podjąć w polityce zarządzania dostępnością, zarówno w ujęciu lokalnym, ale też na poziomie kraju? Zastanawiał się także czy dalej nas stać na brak dostępności i czy możliwe jest jej konsekwentne wdrażanie w instytucjach publicznych i w obszarze usług powszechnych. Autor, doświadczony ekspert dostępności przedstawił wzorce budowania strategii poprawy dostępności oraz konieczne zmiany w jej finansowaniu, aby efektywność jej wdrażania była jak największa.

Kolejny prelegent, dr inż. Jan Cieśla, przedstawił wyniki swoich badań nad dostępnością publicznych toalet w przestrzeni publicznej oraz miejscach pracy. Zostały omówione zagadnienia z perspektyw użytkowników jak i projektantów w odniesieniu do aktualnych problemów oraz potencjalnych rozwiązań i najlepszych praktyk.

Dostępność komunikacyjno-informacyjna
Część trzecia dotyczyła Dostępności komunikacyjno-informacyjnej. Andrzej Brzeziński, prezes Polskiego Związku Niewidomych, dyrektor Instytutu Tyflologicznego Polskiego Związku Niewidomych mówił o dostępności z punktu widzenia osób niewidomych i niedowidzących. Przedstawił działania Polskiego Związku Niewidomych na rzecz ułatwienia funkcjonowania ludziom z dysfunkcją wzroku.

Elżbieta Oleksiak, tyflolog, kierownik Centrum Rehabilitacji w Instytucie Tyflologicznym Polskiego Związku Niewidomych, koordynator i współkoordynator wielu projektów zaprezentowała zebranym uwagi od ludzi niewidzących i słabowidzących na temat dostępności informacji. Wynika z nich, że jest jeszcze bardzo wiele do zrobienia i przed wszystkim konieczna jest konsultacja z tyflopedagogami, z ekspertami, którzy wskażą jak powinny wyglądać znaki informacyjne i inne przedsięwzięcia w zakresie dostępności informacji i komunikacji, szczególnie w obszarze publicznym.

Krzysztof Kotyniewicz, prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Głuchych, powiedział, że technologia wspiera komunikację osób głuchych w różnych okolicznościach, ale jest jeszcze wiele błędów i potrzeb w tym zakresie. Namawiał do składania wniosków o dostępność, bo inaczej nie zostaną wykorzystane środki np. na budowę windy czy zatrudnienie tłumacza, bo jak się nie korzysta, tzn, że nie były potrzebne. Należy stworzyć Ogólnopolskie Centrum Komunikacji dla głuchych, co znacznie poprawi sytuację w zakresie dostępności komunikacji.

Programy PFRON na rzecz dostępności
Część czwarta to była prezentacja programów PFRON na rzecz dostępności. Kierownik Małgorzata Żywicka z Ośrodka Wsparcia Architektury Dostępnej przedstawiła założenia projektu, który ma tworzyć standardy dostępności w podmiotach użyteczności publicznej.

Projekt Trening orientacji przestrzennej dla osób niewidomych i słabowidzących (TOPON) omówiła Kamila Miler-Zdanowska. Obecnie projekt jest już na półmetku i po podsumowaniu tego okresu widać już jak bardzo duża jest potrzeba szkolenia instruktorów orientacji w przestrzeni i osób niewidzących, którym to szkolenie umożliwia aktywny udział w codziennym życiu. Orientacja przestrzenna to podstawa dostępności dla osób z problemami wzroku.

Kolejny projekt Dostępny samorząd zaprezentowała Małgorzata Wierzbicka, która stwierdziła dużą poprawę dostępności usług w urzędach, m. in. dzięki wykorzystaniu sporych grantów z projektu.

Projekt Kultura bez barier ma na celu zbudowanie modelu zapewniającego dostępność kultury dla osób ze szczególnymi potrzebami. Jest to zbiór wskazówek jak zadbać o dostępność instytucji kultury dla wszystkich użytkowników oraz organizować imprezy dostępne dla wszystkich uczestników. Wiele już jest zrobione, ale potrzeby są jeszcze większe.

Ostatni projekt pod hasłem Obszar chroniony, obszar dostępny to także tworzenie modelu dostępności np. parków narodowych i krajobrazowych dla osób z niepełnosprawnościami i nie tylko, bo także np. dla kobiet w ciąży czy z małymi dziećmi oraz dla seniorów.

Wnioski z konferencji to przede wszystkim dbanie o obowiązki wynikające z ustawy o dostępności. Podczas spotkania zaakcentowano jedynie pewne zagadnienia, które tak naprawdę dzieją się w kraju. Istotne jest aby dostępność była obowiązkiem, a nie wyjątkiem w codziennym funkcjonowaniu instytucji z różnych obszarów działania.

Ewa Maj, Ryszard Rzebko, fot. profil MFiPR, KUL

Data publikacji: 05.12.2022 r.

Udostępnij

Zachęcamy do zapisania się do Newslettera

Przeczytaj również