Obchody Międzynarodowego Roku Ludwika Braille'a, ustanowione decyzją Europejskiej i Światowej Unii Niewidomych, w Polsce nie trzymają się zbytnio kalendarza. Jeśli spojrzeć na program uroczystości, to ten szczególny rok będzie miał 13 miesięcy. Już 3 grudnia ubiegłego roku została uruchomiona strona internetowa www.brajl.pzn.org.pl służąca wielostronnej informacji na ten temat.
Tego samego dnia nastąpiła oficjalna inauguracja jubileuszu twórcy pisma dla niewidomych – w Bibliotece Narodowej w Warszawie odbyła się konferencja naukowa pod hasłem „Teraźniejszość i przyszłość pisma brajla”, zorganizowana przez Bibliotekę Centralną Polskiego Związku Niewidomych. W części oficjalnej wystąpiły Anna Woźniak-Szymańska, prezes ZG PZN, Małgorzata Pacholec, dyrektor ZG PZN i Teresa Dederko, dyrektor Biblioteki Centralnej PZN. Część naukowa o charakterze panelu dyskusyjnego zawierała referaty przedstawiające nie tylko twórcę pisma, ale także percepcję i przewidywalną przyszłość wynalazku sprzed dwustu lat. Dr Małgorzata Czerwińska z Uniwersytetu Zielonogórskiego omówiła „Historię pisma brajla”, dr Małgorzata Paplińska z Akademii Pedagogiki Specjalnej – „Nauczanie i użytkowe zastosowanie pisma brajla”, dr Stanisław Jakubowski z Akademii Podlaskiej zaprezentował „Elektroniczne zastosowanie pisma brajla”, red. Zofia Krzemkowska przedstawiła „Ludwika Braille’a i jego dzieło”.
– Jeżeli macie na uwadze podniesienie standardu i jakości życia osób niewidomych, potraktujcie brajla priorytetowo; jego promocję, produkcję tekstów oraz nauczanie. Brajl jest potężnym kluczem do uwolnienia osób niewidomych od niewiedzy, do przekazywania informacji o świecie – powiedział kiedyś Colin Low, prezydent Europejskiej Unii Niewidomych.
Zdanie ważkie, bo w czasach błyskawicznie rozwijających się nowych technologii, zwłaszcza informatycznych, pojawiły się głosy, że pismo Braille’a stało się przeżytkiem.
Fetyszem i receptą na wszystko stał się komputer z jego pozornie nieograniczonymi możliwościami. Umiejętność korzystania z tego urządzenia przez niewidomych, mówiące programy skonstruowane z myślą o nich i wiele innych wynalazków nie tylko postronnemu obserwatorowi mogą sugerować zbędność pisma wynalezionego w innej epoce. Tymczasem trzeba pamiętać o podstawowej prawdzie: brajl jest używany przez osoby niewidome w sposób identyczny jak zwykłe pismo stosowane przez osoby widzące.
Nieznajomość brajla przez osoby z dysfunkcją wzroku to przecież rodzaj analfabetyzmu. Jak można inaczej samodzielnie czytać czy notować? Nie bez znaczenia jest fakt, że korzystanie z pisma punktowego jest dla niewidzących jedyną szansą opanowania zasad poprawnej pisowni. Ortografia, gramatyka, stylistyka sprawiają sporo kłopotów wielu osobom z dysfunkcjami nie tylko wzroku; co najmniej kilka rodzajów niepełnosprawności (np. brak słuchu) utrudnia poprawne pisanie. W przypadku niewidzących chyba nie ma wątpliwości, że rezygnacja z brajla szybko i całkowicie pogorszyłaby stan ich umiejętności i wiedzy.
Konferencja, a właściwiej prezentujący swe referaty naukowcy, dowiedli na szczęście tezy przeciwnej do poglądów głoszonych przez zwolenników technik informatycznych. Bez wyjątku nie mieli wątpliwości, że pismo brajla nie tylko wciąż ma sens i jest użyteczne, ale też z całą pewnością ma przed sobą niezagrożoną przyszłość. Podczas wystąpień mocno podkreślali, że najnowsze techniki komputerowe nie eliminują pisma brajla, ale stanowią dla niego uzupełnienie, więc przeciwstawianie nowoczesnych technologii pismu punktowemu jest fałszywym założeniem.
W dalszej części konferencji zaprezentowana została nowa strona internetowa dotycząca brajla, wręczono nagrody konkursu na „Człowieka roku PZN” (został nim znany w środowisku mecenas Władysław Gołąb – szef Domu Niewidomych w Laskach), rozstrzygnięty został konkurs czytelniczy „Czy pismo brajla ma przyszłość”, na który wpłynęło nadspodziewanie wiele prac, szczególnie ludzi młodych, uczniów, w tym także widzących. Pierwszą nagrodą wyróżniono Joannę Dolecką, drugą Annę Kowalską, trzecią Rafała Lewandowskiego. Kilkanaście osób, w tym widzących, otrzymało wyróżnienia za oryginalne podejście do tematu i osobiste zaangażowanie.
Obchody 200-lecia urodzin Ludwika Braille’a trwają. 5 stycznia Polski Związek Niewidomych zaprosił na konferencję prasową i wernisaż wystawy „Dzieło Ludwika Braille’a w 200 rocznicę urodzin”, które odbyły się w Muzeum Tyflologicznym w Warszawie. Na wystawie można było zobaczyć m.in: zabytkowe brajlowskie maszyny, drukarki, pomoce dydaktyczne do nauki brajla, rysunki dla niewidomych (tyflografika), książki dotykowe dla dzieci, mapy, plany i XIX-wieczne brajlowskie zapisy nutowe.
Planowane jest wydanie okolicznościowego kalendarza w brajlu i czarnym druku, okolicznościowych znaczków i kopert. W styczniu przedstawiciele Polskiego Związku Niewidomych uczestniczyli w konferencji w Paryżu z okazji 200 rocznicy urodzin Braille’a, w lutym ogłoszono konkurs „Czytanie brajlem”, na lipiec przewidywany jest wyjazd do Francji „Śladami Louisa Braille’a”. Wrzesień to trzydniowa konferencja naukowa „Niewidomi w świecie książek i bibliotek”, połączona z promocją specjalnie wydanej książki pod tym samym tytułem. Wreszcie 3 grudnia (Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych) odbędzie się konferencja podsumowująca Rok Braille’a i rozstrzygnięcie konkursu „Czytanie brajlem”.
W całej Polsce, w 16 oddziałach regionalnych i 360 kołach terenowych, przez cały rok pismo brajla będzie promowane i popularyzowane poprzez konkursy, wystawy, konferencje, wydawanie książek i podręczników.
Marek Ciszak
