Rzeczywistości równoległe w polskiej onkologii – czyli przepaść, jaka dzieli deklaracje i obietnice rządzących od danych oraz realnej sytuacji pacjentów

Obecnie w Polsce z chorobą nowotworową żyje około 1,17 mln osób, a rak jest najczęstszą przyczyną śmierci Polaków w wieku produkcyjnym. Onkolodzy i przedstawiciele Krajowego Rejestru Nowotworów mówią, że nie spodziewali się takiego wzrostu zachorowań, jaki obserwujemy obecnie. Tylko w 2022 roku liczba pacjentów wzrosła o 5 proc. rok do roku, podczas gdy we wcześniejszych latach było to 1,5-2 proc.

Raport otwarcia 2025 – optymistyczne deklaracje a trudna rzeczywistość
Aby zaprezentować w dyskursie publicznym głos osób chorujących na nowotwory, Alivia przeprowadziła badanie ankietowe wśród pacjentów onkologicznych, podopiecznych Fundacji, na podstawie którego powstało opracowanie „Potrzeby i doświadczenia pacjentów onkologicznych. Badanie ankietowe, edycja 2025”.

– Raport z naszego badania odzwierciedla doświadczenia konkretnych osób – na ich podstawie nie możemy analizować całej populacji osób chorych onkologicznie w Polsce, możemy jednak wnioskować o pojawiających się problemach i przyjrzeć się dokładniej procesowi diagnozy i leczenia. Diagnostyka wstępna powinna trwać do 28 dni, a pogłębiona do 21. Tymczasem, dane pokazują, że co trzeci pacjent nie otrzymuje diagnostyki terminowo. Doświadczenia ankietowanych wskazują, że w 2024 roku odsetek chorych czekających na diagnozę ponad 3 miesiące zwiększył się do 43 proc., z 39 proc. chorych diagnozowanych w 2020 roku, podczas gdy w tym czasie ich choroba się rozwijała – mówi Joanna Frątczak-Kazana, wicedyrektorka Onkofundacji Alivia.

Coraz dłuższe oczekiwanie na diagnozę i leczenie
W Polsce nowotwory są często wstępnie diagnozowane przez lekarzy specjalistów, a nie onkologów. Jak pokazują najnowsze dane, w naszym kraju na wizytę u lekarza specjalisty czeka się średnio 4,3 miesiąca.. Dopiero po tym okresie specjalista może zalecić diagnostykę w kierunku wykrycia nowotworu. Jak wynika z danych Narodowego Funduszu Zdrowia na koniec 2024 roku, zaledwie 65 proc. diagnostyki wstępnej i 69 proc. diagnostyki pogłębionej wykonywane było terminowo. To o ponad 10 punktów procentowych mniej niż na koniec 2020 roku! 20 proc. ankietowanych podopiecznych czekało na diagnozę od 3 do 6 miesięcy, a kolejnych 18 proc. powyżej 6 miesięcy od zgłoszenia lekarzowi pierwszych objawów.

Kolejnym ważnym krokiem jest rozpoczęcie leczenia. Zgodnie ze standardami Pakietu Onkologicznego, powinno ono nastąpić do 2 tygodni od dnia zgłoszenia się pacjenta do szpitala. Tymczasem, jak pokazują dane z raportu Alivia, 36 proc. uczestników badania, u których rozpoznano nowotwór w 2024 roku, czekało na rozpoczęcie leczenia powyżej 3 miesięcy.

Profilaktyka – Polska w ogonie Europy
W przypadku rosnącej zachorowalności na nowotwory bardzo ważna jest profilaktyka pierwotna, której elementem są szczepienia na HPV. Zgodnie z deklaracjami z Narodowej Strategii Onkologicznej do 2028 roku 60 proc. populacji docelowej powinna być wyszczepiona przeciw HPV. Tymczasem na koniec 2024 roku wyszczepialność wyniosła niewiele ponad 25 proc. w grupie objętej programem bezpłatnych szczepień w 2023 roku, a poniżej 10 proc. w rocznikach, które dołączyły do programu w 2024 roku. Dla przykładu średnia wyszczepialność dla 22 państw EU, które publikują takie dane, wynosi 64 proc.

Widzimy, że umieralność na wiele rodzajów nowotworów, np. na raka piersi czy prostaty, w Polsce jest jedną z najwyższych w Europie. Ważną rolę w odwróceniu tego trendu odgrywają badania przesiewowe. W Narodowej Strategii Onkologicznej zaplanowano zwiększenie zgłaszalności na badania przesiewowe w kierunku raka piersi, do końca 2024 roku, do 60 proc., a do końca 2027 roku do 70 proc.. Tymczasem realizacja mammografii w 2024 r. wyniosła połowę zaplanowanej wartości – 30 proc. Średnia europejska to 57 proc.

W zakresie profilaktyki wciąż jest ogromne pole do poprawy – potrzeba edukacji pacjentów oraz wykorzystania zasobów podstawowej opieki zdrowotnej w tym obszarze. Pamiętajmy, że to właśnie często nie onkolodzy, a lekarze pierwszego kontaktu i inni specjaliści wysyłają pacjentów na diagnostykę i przypominają o profilaktyce.

Teraz albo nigdy!
Onkofundacja Alivia postuluje wzrost nakładów na ochronę zdrowia z deklarowanych 7 proc. PKB do poziomu średniej dla krajów EU (w 2022 roku było to 10,4 proc. PKB). Dodatkowo niezbędne jest poszukiwanie rozwiązań zmniejszających udział dotacji z budżetu państwa w całkowitych przychodach NFZ, aby zapewnić niezależność tej instytucji od decyzji politycznych.

Onkofundacja Alivia postuluje, aby do końca 2025 roku opracować strategię profilaktyki, w tym przeciwnowotworowej w Polsce oraz powołać krajowego koordynatora ds. profilaktyki, który będzie nadzorował jej wdrażanie oraz monitorował realizację zadań.

Info: Onkofundacja Alivia, oprac. kat/, fot. pexels.com

Data publikacji: 03.02.2025 r.