Opieka wytchnieniowa – odpoczynek, który jest wsparciem

Opieka nad bliską osobą z niepełnosprawnością to nie tylko wyraz miłości, ale także praca na pełen etat. Rodzice, małżonkowie czy dzieci poświęcają jej 24 godziny na dobę. Bez możliwości wzięcia urlopu czy premii za nadgodziny. Jedyną „zapłatą” bywa uśmiech bliskiej osoby. Ciągłe zmęczenie może prowadzić jednak do wypalenia, pogorszenia zdrowia i relacji rodzinnych. Tu właśnie pojawia się „turystyka wytchnieniowa” – forma wypoczynku, która pozwala opiekunom się zregenerować, a jednocześnie zapewnia opiekę osobom z niepełnosprawnościami.

Czym jest turystyka wytchnieniowa? Najprościej rzecz ujmując, to jeden z rodzajów turystyki, który jest skierowany zarówno do osób ze szczególnymi potrzebami, jak i ich opiekunów. Podczas odpowiednio zorganizowanego wyjazdu opiekun zyskuje czas dla siebie i może odzyskać siły fizyczne i psychiczne. Osoby z niepełnosprawnościami uczestniczące w turystyce wytchnieniowej mają zapewniony równoległy program, który może, ale nie musi, łączyć się z programem dedykowanym dla opiekunek i opiekunów. Dzięki wyjazdom osoby z niepełnosprawnościami mogą odpocząć od codziennej rutyny, co sprzyja poprawie ich samopoczucia i jakości życia. Eksperci wskazują, że również opiekunowie po kilku dniach takiego „oddechu” wracają spokojniejsi, zdrowsi i bardziej zmotywowani do dalszej troski o bliskich.

Turystyka wytchnieniowa należy do szerszej kategorii „turystyki społecznej”. Są to inicjatywy kierowane do grup, którym dostęp do wypoczynku utrudniają bariery finansowe, zdrowotne lub organizacyjne. Ich nadrzędnym celem jest poprawa dobrostanu osób zagrożonych wykluczeniem oraz ich rodzin. W praktyce jest to dążenie do tego, aby odpoczynek był narzędziem wyrównywania szans, a nie luksusem.

Opiekunowie też potrzebują wytchnienia
Opiekujący się osobami z niepełnosprawnościami potrzebują odpoczynku, ponieważ jego brak odbija się na ich zdrowiu i kondycji. Dowodzą tego badania, które pokazują, że długotrwały brak snu, stres i poczucie osamotnienia skutkują u opiekunów przewlekłymi chorobami, depresją i pogorszeniem jakości samej opieki. Krótki, lecz regularny wypoczynek, obniża poziom kortyzolu i zmniejsza ryzyko wypalenia. Poprawia również relacje rodzinne, bo opiekun wraca z nową energią. Rezygnacja z takiej formy wypoczynku paradoksalnie może podnosić koszty systemu ochrony zdrowia i pomocy społecznej – zmęczony opiekun coraz częściej sam potrzebuje pomocy.

Urlop od opieki
W Polsce usługi wytchnieniowe rozwijają się głównie dzięki organizacjom pozarządowym, lecz pojawia się także wsparcie systemowe. Przykładem jest projekt „Urlop od opieki. Model turystyki wytchnieniowej”, realizowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych we współpracy z Fundacją Ładne Historie i hiszpańską Fundación También. Inicjatywa finansowana jest z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 i będzie realizowana do 31 lipca 2028 r. Jej budżet to 26,8 mln zł, z czego ponad 82 proc. pochodzi ze środków unijnych.

W pierwszym roku projektu opracowany zostanie model świadczenia usług, który następnie będzie przetestowany w praktyce – 24 grantobiorców (organizacje pozarządowe i podmioty ekonomii społecznej) otrzyma do 800 tys. zł na pilotażowe wyjazdy dla 50 opiekunów i 50 osób z niepełnosprawnościami. Przygotowanie modelu jest poprzedzone ogólnopolskim badaniem wśród osób z niepełnosprawnościami oraz opiekunów. Jego celem jest poznanie opinii, doświadczeń i potrzeb związanych z wypoczynkiem i wsparciem wytchnieniowym. Oprócz tego projekt przewiduje powstanie materiałów edukacyjnych w formie publikacji, podcastów, filmów i webinarów. Po zakończeniu testów wypracowany model ma stać się standardem, z którego będą mogły korzystać podmioty świadczące usługi turystyki wytchnieniowej.

Zyskują wszyscy
Turystyka wytchnieniowa nie zastąpi innych form wsparcia, ale może stać się dla nich świetnym uzupełnieniem. Wprowadzenie modelu wypracowanego przez PFRON i partnerów będzie testem, czy potrafimy myśleć o odpoczynku jak o inwestycji w zdrowsze, silniejsze rodziny. Jeśli się uda, zyskamy na tym wszyscy – osoby z niepełnosprawnościami, ich bliscy i społeczeństwo.

Info i fot. funduszeeuropejskie.gov.pl

Data publikacji: 07.06.2025 r.