Dla jednych pierwszy kontakt z morzem. Dla innych lekcja życia. #HistorieZPasją

W oddali śpiew mew, we włosach wiatr, a na stopach kropelki wody. Dla niektórych Bałtyk to codzienność, dla innych wakacyjna ostoja. A dla wszystkich – przyroda, która oddziałuje na nas, a my na nią.  

Inicjatywa „Bałtyk bez barier” powstała, by na ten temat uświadamiać i otworzyć drzwi do edukacji morskiej tym, których codzienność jest pełna przeszkód.

3 razy B: Bałtyk Bez Barier  
„Morze Bałtyckie i jego zlewnia zajmuje 17% kontynentu europejskiego. Ten obszar zamieszkuje ludność 9 krajów, a my, Polacy, stanowimy ponad 40% tych mieszkańców. Nasze postawy i odpowiedzialność środowiskowa wpływają w znaczący sposób na bioróżnorodność Morza Bałtyckiego” – podkreśla Agnieszka Wojtach, Wiceprezes Zarządu ds. projektów Fundacji Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.

Skąd mieć jednak tego świadomość, gdy szkolna edukacja ekologiczna często zatrzymuje się na poziomie teorii?  Sprawa ta jest jeszcze bardziej skomplikowana w przypadku osób z niepełnosprawnościami – dla nich dostęp do terenów nadmorskich czy warsztatów edukacyjnych bywa bardzo ograniczony. A przecież wszystkim zależy na tym, by wszyscy młodzi ludzie dorastali ze świadomością, że ich codzienne wybory wpływają na ekosystem morza.

Pomysł na to, by Bałtyk otworzyć na osoby z niepełnosprawnościami, zrodził się ze współpracy Fundacji Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego (FRUG) oraz Stacji Morskiej im. Prof. Krzysztofa Skóry Wydziału Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego w Helu (SMUG) – działających razem na rzecz edukacji ekologicznej już ponad dwadzieścia lat, m.in poprzez zajęcia Błękitnej Szkoły. W ramach niej w Stacji Morskiej odbywają się zajęcia, podczas których dzieci i młodzież poszerzają swoją wiedzę środowiskową w praktyczny sposób.

Jak poczuć morze, gdy świat stawia bariery?  
Postanowiono podjąć wyzwanie i udoskonalić kształcenie pozaformalne tak, by dostosować je również do dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami.

„Jeden z uczestników podszedł do mnie i powiedział, że nigdy nie zapomni tych warsztatów, bo mógł podczas nich pierwszy raz zanurzyć nogi w morzu” – tak niezapomniany moment projektu opisuje Justyna Kąpa, edukatorka FRUG/SMUG.

Dla dzieci i młodzieży, którzy wzięli udział w projekcie „Bałtyk bez barier”, doświadczenie morza w jego całej okazałości i szansa na aktywne uczestnictwo w zajęciach o jego ekosystemie były nie tylko ciekawą lekcją, ale i niepowtarzalną przygodą. Czasem proste doświadczenia, takie jak np. własnoręczne wykonanie siatki planktonowej, dają najwięcej…

Zajęcia „Bałtyku bez barier”
„Dla wielu osób to było coś innego niż zajęcia na co dzień. Uczestnicy przyjeżdżali na Stację, zakładali spodniobuty, wchodzili do wody i robiliśmy pobór materiału biologicznego! Dla nich to było ukoronowanie całego pobytu nad morzem” – opowiada Mikołaj Koss, edukator FRUG/SMUG.

Koordynatorów i edukatorów, którzy dzielą się swoimi historiami związanymi z projektem, łączy pewnego rodzaju wzruszenie. Przygotowane pomoce dydaktyczne i podejście pełne otwartości oraz chęci przybliżenia tajemnic morza, spotkały się z ogromnym entuzjazmem i zaangażowaniem, które same w sobie stanowiły wielką motywację do kontynuowania swojej pracy. I usuwania kolejnych i kolejnych barier…

„Młodzież uwielbia poznawać świat przez dotyk, obserwację, przez robienie czegoś. Warsztaty, które przeprowadzaliśmy przynosiły mnóstwo pozytywnej energii. Uczestnicy pozyskiwali wiedzę o Bałtyku dzięki zabawie” – wspomina Justyna Kąpa.

Partnerstwo dla dzieci i Bałtyku
Projekt skierowany był dla dzieci i młodzieży w wieku od 10 do 19 lat z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim i uczniów słabowidzących. W celu przygotowania programu dostosowanego do potrzeb odbiorców, do udziału w projekcie zaproszono (oprócz zespołu 17 ekspertów) uczniów, nauczycieli i edukatorów (łącznie prawie 1800 uczestników).

„Bałtyk bez barier” to 4 kursy dla łącznie 93 nauczycieli, 6 warsztatów na Stacji Morskiej w Helu dla prawie 180 osób i 19 warsztatów wyjazdowych do szkół specjalnych oraz specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych.

„Tego programu nie byłoby bez współpracy partnerskiej” – podkreśla Agnieszka Wojtach.

Oprócz Stacji Morskiej w Helu, współpracowano również z Pomorskim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku, który pozwolił opracowany materiał merytoryczny ubrać w formalne ramy programu. Projekt nie udałby się bez dofinansowania otrzymanego od Norwegii, Islandii i Liechtensteinu w ramach Funduszy Norweskich i EOG. Wsparcie otrzymano również także od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.

Kluczowa jest także współpraca z Norwegami – organizacji Gronlands flytende bybondelag i uniwersytetu OsloMet Storbyuniversitetet. Dzięki spotkaniu w marcu 2022 roku w Oslo, polski zespół poznał innowacyjne metody i narzędzia nauczania, które również włączono do programu „Bałtyk bez barier”.  Relacja z norweskimi partnerami to nie tylko inspirowanie się nawzajem pod kątem dostępności edukacji morskiej, ale także wymiana doświadczeń i najlepszych praktyk.

Jak wspomina Mikołaj Koss, jeden z edukatorów projektu, eksperckie wsparcie – m.in. naukowca, konsultanta do wspierania nauczycieli w edukacji osób z niepełnosprawnościami, konsultanta edukacji morskiej, tyflopedagoga czy oligofrenopedagoga – poskutkowało przygotowaniem propozycji, z której dziś mogą korzystać nauczyciele w całej Polsce w ramach realizacji programu nauczania. Dziś z materiałów może korzystać każda szkoła – bo edukacja morska ma być dostępna, otwarta. Po prostu: bez barier!

Bo Bałtyk powinien być bez barier
Ta historia pokazuje, że gdzie spotyka się pasja i wiara w pewne idee – w tym przypadku w konieczność poszerzania wiedzy o Morzu Bałtyckim – tam bariery i ograniczenia przestają istnieć.  Dzięki zaangażowaniu zespołu powstała unikalna społeczność – edukatorów, nauczycieli i ekspertów, których połączyła wspólna misja. Materiały stworzone w ramach programu nie trafiły na półki – są wykorzystywane na piknikach naukowych, w szkołach w całym kraju, a także inspirują kolejne inicjatywy.

40 propozycji doświadczeń, ponad 40 kart pracy, 12 gier i zabaw i tak dalej, i tak dalej… To nie tylko liczby, to narzędzia, które pomagają budować świadomość ekologiczną nowego pokolenia.

Ale największą wartością tego projektu są ludzie. Ich zaangażowanie, chęć współpracy, otwartość. Powstały więzi, które nie kończą się wraz z zakończeniem programu. Bo kiedy pracuje się razem dla morza, nie ma barier. Jest tylko MORZE możliwości!

Treści merytoryczne i prezentacje do pobrania i korzystania podczas zajęć znajdują się na stronie Fundacji Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.

Informacje o projekcie
• Projekt: Bałtyk bez barier – zwiększenie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży poprzez wykorzystanie metod aktywizujących,
• Beneficjent: Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego,
• Partnerzy w projekcie: Grønlands flytende bybondelag, Departament Szkolenia Zawodowego Nauczycieli  Uniwersytetu Metropolitalnego w Oslo (norw. OsloMet -Storbyuniversitetet),
• Program: Edukacja,
• Przyznane dofinansowanie: 215 807,40 euro,
• Okres realizacji projektu: 01.06.2021-31.05.2023.

Zobacz galerię…

Info: eog.gov.pl/, fot. archiwum SMUG

Data publikacji: 26.06.2025 r.