Interwencja RPO dotycząca świadczeń dla dalszych krewnych opiekujących się OzN

Dalszy krewny opiekujący się osobą z niepełnosprawnością zasługuje na wsparcie państwa – pisze rzecznik praw obywatelskich w liście do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Jeśli nie jest z nią spokrewniony w pierwszym stopniu, gdy jej najbliżsi z przyczyn obiektywnych nie mogą sprawować opieki – ma bardzo utrudniony dostęp do świadczenia pielęgnacyjnego – podkreśla RPO.

Minęło już siedem lat od wejścia w życie wyroku  Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że zróżnicowanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących pieczę nad osobą z niepełnosprawnością – ze względu na moment jej powstania – jest niezgodne z ustawą zasadniczą. Trybunał wskazał, iż wykonanie wyroku wymaga podjęcia niezbędnych oraz niezwłocznych działań ustawodawczych.

Niestety termin realizacji zgłaszanych od lat postulatów zmiany prawa znowu zostanie przesunięty. Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk prosi minister rodziny i polityki społecznej Marlenę Maląg o stanowisko co do stosownych działań prawodawczych.

Rzecznik po raz kolejny zwraca się do szefowej resortu rodziny, przypominając, że niewykonane są dwa wyroki Trybunału Konstytucyjnego, których realizacja jest kluczowa dla uporządkowania systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnością, ich opiekunów, a także ich rodzin.

Odsuwanie w czasie uporządkowania przepisów normujących prawo do świadczenia pielęgnacyjnego sprawia, że osoby ubiegające się o należną pomoc państwa są zmuszone do  często wielomiesięcznego na nią oczekiwania.

Kolejnym problemem jest ograniczenie dostępu do świadczenia pielęgnacyjnego osób innych niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, sprawujących faktycznie opiekę nad osobą z niepełnosprawnością – w sytuacji, gdy osoby spokrewnione w pierwszym stopniu z przyczyn obiektywnych nie są w stanie jej sprawować, a obowiązki te realizuje inny krewny.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z maja 2020 roku i lutego oraz czerwca 2021 r. zajął rozbieżne stanowiska w sprawie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla innego krewnego np. wnuka faktycznie opiekującego się niepełnosprawnymi dziadkami. Sąd uznał, że wykładnia językowa tych przepisów narusza konstytucyjną zasadę równości, sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), a także godzi w konstytucyjne nakazy ochrony i opieki nad rodziną (art. 18 Konstytucji). NSA przyjął, że formalnego ograniczenia nie można stosować w sytuacji, gdy preferowany przez ustawodawcę opiekun z obiektywnych względów nie może realizować swych obowiązków, a obowiązki te realizuje inny krewny.

W wyrokach z 24 lutego 2021 r. (sygn. akt I OSK 2392/20) i z 17 czerwca 2021 r. (sygn. akt I OSK 371/21) NSA zajął niestety odmienne stanowisko uznając, że osobom, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, nie może być przyznane świadczenie pielęgnacyjne, jeżeli są inne osoby spokrewnione w pierwszym stopniu, chyba, że osoby te legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

W celu rozwiązania w sposób realny problemu istnieje potrzeba uelastycznienia art. 17 ust. 1a u.o.ś.r. Konieczne jest wprowadzenie stosownej regulacji określającej wprost możliwość uzyskania przez opiekuna świadczenia pielęgnacyjnego, w sytuacji niemożności sprawowania z przyczyn obiektywnych opieki przez osoby spokrewnione w pierwszym stopniu.

Nie do pogodzenia z elementarnym poczuciem sprawiedliwości – i z zasadami państwa prawa wyrażonymi w art. 2 Konstytucji, prawem do zabezpieczenia społecznego wynikającym z art. 67 ust. 2 Konstytucji –  jest sytuacja, w której opiekun, pomimo sprawowania opieki nad bliskim z niepełnosprawnością, pozostaje poza wsparciem państwa – wskazał zastępca RPO Stanisław Trociuk.

Oprac. Iwona Kucharska, fot. pexels.com

Data publikacji: 20.11.2021 r.