Kodeks wyborczy to nowe możliwości i nowe zobowiązania

Jej celem było przybliżenie zmian wprowadzonych ostatnią nowelizacją Kodeksu wyborczego, które stanowią o dostosowaniu organizacji wyborów do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Otwarcia konferencji dokonała wicemarszałek województwa śląskiego Aleksandra Gajewska-Przydryga.

Aleksandra Gajewska-Przydryga

Prelegentami byli w kolejności wystąpień: dr Aleksandra Wentkowska – pełnomocnik terenowy rzecznika praw obywatelskich, poseł Marek Wojcik, Edyta Świątczak-Gurzęda pełnomocnik prezydenta Siemianowic Śl. ds. Osób Niepełnosprawnych, poseł Marek Plura.

Dr Wentkowska zaprezentowała zagadnienia jakimi RPO zajmował się w ostatnich dwóch latach, m.in. dotyczące starań o łatwiejszy dostęp do lokali wyborczych.
Przy ubiegłorocznych wyborach w maju zaapelował on do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w sprawie organizowania wyborów powszechnych o takie przygotowanie lokali wyborczych aby umożliwić osobom niepełnosprawnym oddanie głosu. Wnioskował również, aby umożliwić tym osobom korzystanie w dniu wyborów z bezpłatnego transportu i popularyzowanie wiedzy nt. głosowania poprzez pełnomocnika.

Dr Aleksandra Wentkowska

W zeszłym roku we wszystkich przedstawicielstwach terenowych i biurze RPO w Warszawie przeprowadzono ankietę oraz przedstawiciele rzecznika sprawdzali poszczególne lokale wyborcze. Oceniano następujące parametry: lokalizację, urządzenia ułatwiające dotarcie do budynku (podjazd, windy), szerokość drzwi wejściowych do lokalu, wysokość progu, wymiary lokalu, wysokość urn wyborczych, miejsce zapewniające tajność głosowania i informacje o wyborach (obwieszczenia). W 20 miastach oceniono ok. 100 lokali wyborczych. Konkluzje z badania zostały przedstawione w wystąpieniu ministrowi pracy i polityki społecznej 17 czerwca ubr. Powiadomiony został również pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych oraz pełnomocnik rządu ds. równego traktowania.

Okazało się, że blisko 1/3 kontrolowanych lokali wyborczych nie spełnia warunków określonych w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji i są one niedostępne dla wyborców z niepełnosprawnością. W związku z powyższym rzecznik zwrócił się do adresatów tego wystąpienia o podjęcie działań, które zapewniłyby skuteczną ochronę praw i wyborczych osób niepełnosprawnych.

– Kodeks wyborczy jaki udało nam się uchwalić, jest jednym z największych dokonań parlamentu dotyczącym określonej gałęzi prawa w ciągu ostatnich kilkunastu lat – powiedział na wstępie poseł Wójcik. – Do jego wejścia w życie obowiązywało pięć różnych ordynacji wyborczych, które pewne kwestie traktowały odmiennie, zaś zadaniem Kodeksu było je ujednolicić. Rozpoczynając tę pracę uznaliśmy, że jest to dobry moment by zaszczepić do polskiego prawa wyborczego takie idee, które były przez wiele lat postulowane przez organizacje pozarządowe i kolejnych rzeczników praw obywatelskich. Wiele z tych rozwiązań, które znalazły się w Kodeksie, dotyczących np. alternatywnych form głosowania PKW postulowała już w 1992 roku.

Posłowie Marek Plura i Marek Wójcik na konferencji prasowej

Problem dostępności do wyborów dotyczy od 2 do 4 mln obywateli-wyborców na 30 mln wyborców w naszym kraju, które można podzielić na trzy kategorie: obywatele przebywający za granicą, osoby niepełnosprawne i osoby w podeszłym wieku ( pow. 75 rok życia).
Zasadą pozostaje – zapewniał Marek Wójcik – głosowanie osobiste i Kodeks wyborczy nakłada na samorządy dodatkowe obowiązki związane z dostosowaniem lokali wyborczych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Nowością jest prawo do informacji – każdy wyborca z niepełnosprawnością będzie miał prawo żądać od samorządu informacji o terminie wyborów, godzinie otwarcia lokali wyborczych, o zasadach prawa wyborczego, o komitetach wyborczych, jak również informacje o poszczególnych kandydatach, w formie ustnej, a na życzenie również w formie pisemnej.

Nowością są również alternatywne formy głosowania, pilotażowo w 2010 r. w wyborach prezydenckich i samorządowych można było głosować za pomocą pełnomocnika. W wyborach prezydenckich przez pełnomocnika głosowało 12 tys. osób. Procedura głosowania przez pełnomocnika była skomplikowana, ale chodziło o to by wyeliminować możliwość nadużyć. Z drugiej strony osobom, które rzeczywiście nie mogą dotrzeć do lokalu wyborczego, należało stworzyć alternatywną formę głosowania. Dla wielu ludzi mogła to być pierwsza w życiu możliwość zagłosowania i skorzystania z konstytucyjnego uprawnienia. Wprowadzono również możliwość głosowania korespondencyjnego dla wyborców z niepełnosprawnością i rodaków za granicą. Jest to nowość i duże wyzwanie organizacyjne dla samorządów i Państwowej Komisji Wyborczej. Obowiązki samorządu są znaczne, na ich pracownikach będzie spoczywało dostarczenie pakietu wyborczego wyborcy z niepełnosprawnością.

– Mam nadzieję – kontynuował poseł Wójcik – że ta forma głosowania sprawdzi się i jeżeli się przyjmie w polskim prawie wyborczym to być może kolejne parlamenty podejmą decyzję, że głosowanie korespondencyjne będzie głosowaniem powszechnym, dostępnym dla każdego z wyborców. Kolejną nowością jest głosowanie za pomocą nakładek brajlowskich, które zmienią oblicze wyborów. W tym roku zamiast dużych kart do głosowania będą książeczki. Ustawa przewiduje terminy do kiedy należy zgłosić zamiar głosowania za pomocą nakładek brajlowskich. Za pomocą nakładek będzie można głosować w lokalu wyborczym i korespondencyjnie.
Uważam, że są to zmiany rewolucyjne, podejrzewam że z możliwości głosowania przez z pełnomocnika skorzysta kilkanaście może kilkadziesiąt tysięcy osób, to samo dotyczy głosowania korespondencyjnego. My jako państwo jesteśmy zobowiązani do tego, aby umożliwić obywatelom pełne korzystanie z ich uprawnień, a – moim zdaniem – Kodeksem wyborczym wprowadzamy taką możliwość. Razem z posłem Plurą również w tym roku będziemy wysyłali listy z prośbą o informację w jaki sposób samorządy realizują jego przepisy, ale z drugiej strony jest to nasze zobowiązanie, że w przypadku problemów będziemy tworzyli zbiór informacji dla posłów kolejnej kadencji, jakie zapisy trzeba zmienić, co należy doregulować – zakończył.

Edyta Świątczak-Gurzęda

Edyta Świątczak-Gurzęda, pełnomocnik prezydenta Siemianowic Śl. ds. osób niepełnosprawnych pokazała, jak w praktyce wyglądało korzystanie z pomocy pełnomocnika w ostatnich wyborach na terenie tego miasta. Z takiej formy skorzystało 30 osób z niepełnosprawnością. Pracownicy Urzędu Miasta przyjmowali wnioski osób, które chciały skorzystać z pełnomocnika i umawiały się na konkretny dzień, konkretną godzinę, która odpowiadała wyborcy z niepełnosprawnością. Na terenie Siemianowic Śl. jest 40 lokali dostosowanych do osób niepełnosprawnych. W poprzednich wyborach z transportu nie skorzystała żadna osoba niepełnosprawna.

– Myślę, że przeżywamy wspólnie ważny moment. Dla polskiej demokracji, dla dostępności do demokracji, dla naszego poczucia bycia obywatelami tego kraju zmiany w prawie wyborczym są oczywiście ważne, a mają one charakter rewolucyjny – rozpoczął swoje wystąpienie poseł Marek Plura. – Stanowią jedną z ważnych części całego pakietu zmian w prawie, które w tej kadencji udało nam się stworzyć, po to by życie Polaków z niepełnopsprawnością było nie tylko lepsze, ale i bardziej aktywne. To co dla mnie jest bardzo ważne to ustawa o języku migowym. 6 września prezydent RP Bronisław Komorowski w sposób uroczysty podpisze tę ustawę. Wielu z państwa już ją zna, już ją stosuje chociaż jeszcze nie weszła w życie. W wielu urzędach obecność tłumacza języka migowego jest czymś dostępnym, czymś normalnym.

Poseł Marek Plura w otoczeniu dziennikarzy

W ustawie z 27 maja zmieniającej Kodeks wyborczy znajduje się także zapis mówiący o tym, że organizator wyborów jest zobowiązany do zorganizowania informacji wyborczej dostępnej dla osób niepełnosprawnych. Tam gdzie jest to możliwe nie zapisywaliśmy gotowych rozwiązań właśnie po to, żeby doświadczenia wypracowane wspólnie z organizacjami pozarządowymi i samymi osobami niepełnosprawnymi mogły tworzyć rozwiązania najbardziej skuteczne. Prawo to niesie także zobowiązanie na przyszłość. Od 2014 zacznie obowiązywać zapis, który nakłada na organizatorów udostępnienia większej niż dotychczas liczby lokali wyborczych do 1/3. To przyszłość, ale w wielu gminach na Śląsku już to osiągnęliśmy, co dowodz,i że nie stawiamy wymagań nadmiernych. Relacja władz samorządowych do spraw osób niepełnosprawnych, zwłaszcza w budowaniu przestrzeni do aktywnego życia, jest znakiem jakości naszego wspólnego działania.

Zmiany będą wymagały przełamania wielu przyzwyczajeń. Ja miałem okazję skorzystać już z nowych rozwiązań. Zwróciłem się do prezydenta miasta, aby zmienił mój lokal wyborczy, w którym są trzy schody. Prezydent oczywiście nie ma obowiązku – sam za tym głosowałem – przychylić się do mojej wniosku. Wprowadziliśmy takie rozwiązanie, żeby nikogo nie straszyć, nikomu nie wypominać niedociągnięć. Pakiet zmian to nie tylko nowe możliwości, ale także nowe, ważne zobowiązania, bo udział w wyborach jest możliwością dla każdego obywatela Rzeczypospolitej ale jest także naszym podstawowym obowiązkiem – zakończył.

Na konferencji poseł Marek Plura ogłosił konkurs dla samorządów Województwa Śląskiego pod hasłem „Nie ma demokracji bez integracji!”, w którym zwycięzcami będą dwie gminy: dysponująca najwyższym procentem lokali wyborczych dostępnych dla osób niepełnosprawnych oraz gmina dysponująca największą liczbą lokali wyborczych dostępnych dla tej grupy osób, w najbliższych wyborach parlamentarnych. Honorową nagrodą będzie reprint Konstytucji 3 Maja ofiarowany przez marszałka Sejmu RP Grzegorza Schetynę.
Poseł Plura – na zakończenie konferencji – podziękował posłowi Markowi Wójcikowi, że doświadczenia które nosił całe życie udało się, przy wielkiej pracy posła Wójcika zamienić na prawo skuteczne i zgodne z Konstytucją.

Tekst i fot.: Radek Szary

KALENDARZ przed-WYBORCZY
(nie tylko dla niepełnosprawnych)

18 września
Zamiar głosowania korespondencyjnego należy zgłosić wójtowi (ustnie, pisemnie, faksem lub elektronicznie) najpóźniej do 21 dnia przed dniem wyborów.
Do zgłoszenia należy dołączyć kopię aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności.
Wyborca głosujący w ten sposób otrzymuje z urzędu gminy pakiet wyborczy najpóźniej na 7 dni przed wyborami. Jeżeli doręczenie pakietu się nie udało za pierwszym razem, listonosz ponawia próbę w ciągu 3 dni.

25 września
Wyborca niewidomy lub niedowidzący może zgłosić wójtowi najpóźniej 14 dni przed wyborami żądanie, by w lokalu, gdzie będzie głosował była nakładka z opisem w alfabecie Braille’a, umożliwiająca mu głosowanie samodzielne.

29 września
By skorzystać z instytucji pełnomocnika wyborczego należy złożyć akt pełnomocnictwa w urzędzie gminy najpóźniej na 10 dni przed terminem wyborów.

4 października
Osoby niepełnosprawne na własny wniosek złożony pisemnie w urzędzie gminy na co najmniej 5 dni przed wyborami, mogą zmienić lokal wyborczy na bardziej dostępny.

9 października
Wybory do Sejmu i Senatu RP. W wielu urzędach miast i gmin mieszkańcy z niepełnosprawnością mogą poprosić o bezpłatny transport do lokalu wyborczego.