Z informacji przekazywanych przez media oraz przedstawicieli resortu pracy i PFRON na spotkaniach środowiskowych wynika, że rząd planuje kolejną, doraźną nowelizację ustawy o rehabilitacji. Jej podstawowym celem ma być wygenerowanie w systemie środków na realizację zadań, na które zaczyna ich brakować.
Co jakiś czas przedstawiciele rządu prezentują nowe propozycje oszczędnościowe dotyczące głównie rynku chronionego. Idą też one coraz „głębiej”, bo gdy 21 czerwca „tylko” 30 proc. środków ZFRON miało być przekazanych do PFRON, to już 1 lipca miało to być 50 proc. Ostatnio proponowane zmiany mają dotyczyć m.in.:
– likwidacji art. 22 (udzielanie ulg we wpłatach na PFRON przez pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne z tytułu zakupu u nich towarów i usług),
– zmiany wysokości dofinansowania do wynagrodzeń w zależności od stopnia niepełnosprawności odpowiednio na 180 proc. – znaczny, 100 proc. umiarkowany, 40 proc. lekki (art. 26a ust. 1 ustawy o rehabilitacji),
– obniżenia dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych ze stopniem umiarkowanym i lekkim w zależności od rodzaju niepełnosprawności i posiadania schorzeń szczególnych,
– zrównania w dół dofinansowań dla zakładów pracy chronionej i pozostałych pracodawców, czyli ich zmniejszenia dla ZPCh,
– zwiększenia procentowego odpisu wpłat na PFRON z ulg zasilających ZFRON-y w ZPCh (z 10 proc. do nawet 50 proc.),
– likwidacji zwolnień z opłat i podatków lokalnych,
– likwidacji dofinansowań do wynagrodzeń pracowników – emerytów ze stopniem lekkim i umiarkowanym (pozostałoby dofinansowanie dla emerytów ze stopniem znacznym).
Organizacje zrzeszające pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne wyraziły swoje opinie i uwagi na temat propozycji zmian, o co zostały poproszone przez stronę rządową w trybie pilnym. Nie są to końcowe stanowiska tych organizacji, które – działając również na wspólnych forach – zachowały w zakresie ich wyrażania pełną autonomię. Są to, co szczególnie wyeksplikowano w opinii KIG-R, jedynie propozycje obszarów do dalszych prac merytorycznych. Nie są one zatem elementem formalnych konsultacji społecznych, które nastąpią po ogłoszeniu przez rząd konkretnego projektu noweli ustawy o rehabilitacji.
Stanowisko KRAZON
Członkowie Krajowej Rady Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych postulowali w szczególności:
– odstąpienie od zrównania dofinansowania do wynagrodzeń dla chronionego i otwartego rynku pracy,
– zminimalizowanie kwot ewentualnego obniżenia dofinansowania do wynagrodzeń, a w zamian za to (lub jednocześnie) poszukiwanie alternatywnych źródeł zwiększenia dochodów PFRON, np. poprzez poszerzenie bazy płatników na PFRON, zmniejszenie kwot refundacji składek na ubezpieczenia społeczne dla niepełnosprawnych przedsiębiorców, dofinansowanie do wynagrodzeń na otwartym rynku pracy tylko dla osób powyżej 6-procentowego progu ustawowego,
– odstąpienie od likwidacji art. 22 (ulgi we wpłatach na PFRON) na rzecz ewentualnego okresowego obniżenia poziomu przyznawanych ulg,
– odstąpienie od przejęcia przez PFRON części środków ZFRON pochodzących z ulg posiadanych przez ZPCh, a w zamian umożliwienie tym zakładom dofinansowywania części wynagrodzeń osób niepełnosprawnych z ZFRON.
Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna natomiast postuluje:
– Odstąpienie od zrównania dofinansowania do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością dla pracodawców z chronionego i otwartego rynku pracy co najmniej jeszcze przez 2011 r. W przypadku konieczności obniżenia poziomu dofinansowania do wynagrodzeń w 2010 roku należy w równym stopniu zastosować je do obu rynków pracy, np. o 10 proc. dla wszystkich podmiotów, a nie 30 proc. tylko dla ZPCh. Proporcjonalnie należałoby też obniżyć dofinansowanie składek na ubezpieczenie społeczne dla osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą.
– Rozpoznanie możliwości znalezienia oszczędności w systemie w sposób zdywersyfikowany i mający najmniejszy bezpośredni wpływ na prozatrudnieniowy charakter obecnych rozwiązań systemowych, tzn. poszerzenie bazy płatników na PFRON o małe przedsiębiorstwa zatrudniające 10-15 pracowników, rozważenie – po analizie – zasady dofinansowania na otwartym rynku zatrudnionych pracowników z niepełnosprawnością powyżej wskaźnika 6 proc. i przeanalizowanie poziomu dofinansowania do składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorców z niepełnosprawnością.
– Umożliwienie zaktywizowania części środków zgromadzonych na ZFRON jako dodatkowego źródła finansowania dopłat do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, odstąpienie natomiast od propozycji przejmowania nawet do 50 proc. środków ZFRON przez PFRON, który byłby je z powrotem redystrybuował w ramach SODiR.
– Odstąpienie od propozycji radykalnych zmian o charakterze systemowym, a zwłaszcza likwidacji art. 22 ustawy o rehabilitacji, który dotyczy obniżenia wpłat na PFRON z tytułu zakupu produktów lub usług, a także likwidacji ulg w podatkach i opłatach lokalnych. Można ewentualnie rozpatrywać ograniczenie wysokości ulg we wpłatach na PFRON jako rozwiązanie tymczasowe.
– Przyjęcie jako głównej zasady dywersyfikacji źródeł pozyskiwania środków finansowych na zabezpieczenie realizacji zadań PFRON oraz przyjęcie nadrzędnej zasady nie likwidowania zadań i celów, a jedynie ewentualnego częściowego i okresowego ich ograniczania.
Opinia POPON
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych za rozwiązanie akceptowalne uważa:
– likwidację ulg we wpłatach na PFRON (art. 22),
– likwidację części ulg z podatków i opłat lokalnych, z wyłączeniem podatku od nieruchomości,
– zmianę sposobu dystrybucji środków z zaliczek PIT 4 (podatek dochodowy od zatrudnionych pracowników) – 50 proc./50 proc. zamiast 10 proc./90 proc..
Natomiast negatywnie ocenia:
– likwidację dofinansowań do wynagrodzeń pracowników – emerytów ze stopniem lekkim i umiarkowanym (POPON uważa takie rozwiązanie za sprzeczne z podstawowymi założeniami polityki państwa dotyczącej osób w wieku 50 +),
– obniżenie dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych ze stopniem umiarkowanym i lekkim,
– zrównanie dofinansowań dla ZPCh i pozostałych pracodawców; kwoty dofinansowań powinny być wprost uzależnione od koncentracji zatrudnienia osób niepełnosprawnych i rosnąć wraz ze wzrostem wskaźnika ich zatrudnienia u konkretnego pracodawcy.
POPON uważa, że propozycje rządu skupiają się jedynie na oszczędnościach w budżecie PFRON i nie są rozwiązaniem całościowym. Konieczne jest dokonanie następujących dodatkowych zmian:
1. wprowadzenie zasady, że wpłaty dokonywane przez pracodawców są przez PFRON wykorzystywane wyłącznie na finansowanie wsparcia pracodawców osób niepełnosprawnych,
2. nowe uregulowania kwestii opieki medycznej pracowników w ZPCh, np. umożliwienie finansowania dostępu pracowników do usług medycznych w formie abonamentów, co w ZPCh powinno być kosztem podatkowym,
3. likwidacja szczególnych obowiązków ZPCh w zakresie dostosowania pomieszczeń i obiektów, ograniczając je do dostosowania stanowiska pracy do potrzeb zatrudnionego na nim konkretnego pracownika z niepełnosprawnością,
4. docelowa likwidacja statusu zakładu pracy chronionej i określenie drogi rezygnacji ze statusu bez negatywnych konsekwencji z tego tytułu, szczególnie w zakresie braku konieczności zwrotu nie do końca zamortyzowanych inwestycji poczynionych ze środków ZFRON.
Stanowisko PB
Z kolei dla Porozumienia Branżowego Związku Pracodawców nie do zaakceptowania jest:
1. Uchylenie artykułu 22 ustawy o rehabilitacji, który dotyczy obniżenia wpłat na PFRON z tytułu zakupu produktów lub usług. Spowodowałoby ono dramatyczne skutki, szczególnie dla przedsiębiorców z dużą koncentracją pracowników z niepełnosprawnością i zagroziłoby trwałości dotychczasowego obrotu gospodarczego oraz długoterminowym powiązaniom gospodarczym.
2. Ograniczenie pomocy publicznej dla osób niepełnosprawnych z uprawnieniami emerytalnymi, które ma charakter dyskryminacyjny i to wyłącznie z powodów fiskalnych.
3. Zrównanie dofinansowania dla otwartego i chronionego rynku pracy, co likwiduje ekonomiczne podstawy funkcjonowania ZPCh.
4. Ograniczenie poziomu dofinansowania osób ze stopniem lekkim do 40 proc. minimalnego wynagrodzenia, które może doprowadzić do znaczącego ich wykluczenia z rynku pracy i poważnych skutków społecznych.
Członkowie Porozumienia nie mogą zaakceptować faktu podejmowania pochopnych działań, mających charakter czysto fiskalny, szczególnie po uwzględnieniu ich znikomego efektu dla budżetu państwa. Jednakże w poczuciu odpowiedzialności za ewentualne skutki kryzysu finansów PFRON dla osób niepełnosprawnych będących w zatrudnieniu, są skłonni zaakceptować niektóre propozycje, traktując je jako doraźne, funkcjonujące przez jakiś czas rozwiązania, które nie naruszają zrębów systemu.
Porozumienie Branżowe może zaakceptować:
1) Wyłączenie z katalogu zwolnień (art. 31. Ustawy) podatków i opłat lokalnych.
2) Zwiększenie ilości środków przekazywanych z naliczeń na ZFORN do PFRON, w oparciu o rzetelną analizę w porozumieniu z organizacjami pozarządowymi.
Końcowy fragment stanowiska PB brzmi:
Porozumienie Branżowe Związek Pracodawców zawsze kierowało się w swoich opiniach i postulatach racjonalnością i chęcią szukania kompromisu. Jednakże nie możemy zaakceptować i legitymizować wielu działań, które mają charakter doraźny, fiskalny i mogą spowodować, wbrew intencjom Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, zmiany nieodwracalne, nie rozwiązując w dłuższym okresie czasu żadnego problemu związanego z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych.
Oprac. Radek Szary
Pełne wersje stanowisk i opinii do pobrania poniżej.
– Stanowisko KIG-R w sprawie rządowych propozycji zmian w ustawie o rehabilitacji (pobierz)
– Stanowisko POPON w zakresie zmian w ustawie o rehabilitacji (pobierz)
– Pismo prezesa Zarządu Krajowego POPON Jana Zająca do ministra Jarosława Dudy (pobierz)
– Stanowisko Porozumienia Branżowego Związku Pracodawców (pobierz)
