We wstępie prof. Irena Lipowicz, rzecznik praw obywatelskich zwróciła się do uczestników prezentacji: – Zastanówmy się co w danej sytuacji gospodarczej państwa, przy ograniczeniach finansowych, przy kryzysie finansowym można zrobić aby sytuację radykalnie poprawić. Państwo, które nie sprosta zadaniu zapewnienia edukacji odpowiednio do możliwości dziecka, do jego potencjału samo sobie przygotowuje na przyszłość problem. Taka osoba pozostanie w pieczy państwa, będzie mniej szczęśliwa niż gdyby mogła decydować o swoim losie decydując się na pracę zawodową, samodzielność, założenie rodziny. Nie wolno zgodnie z Konstytucją dyskryminować części obywateli w ten sposób, że szanse które mieć powinni są im zabierane.
Anna Błaszczak, z-ca dyrektora Zespołu Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego w Biurze RPO przedstawiła rekomendacje kierunkowe zawarte w raporcie dotyczącym równych szans w dostępie do edukacji osób z niepełnosprawnościami.
Pierwszym zagadnieniem jest wdrożenie postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Art. 33. Konwencji przewiduje trzy możliwe sposoby jej wdrażania na gruncie krajowym: dwa obowiązkowe: przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz niezależny organ monitorujący, którym ma być RPO. Organem fakultatywnym jest organ koordynujący. W Polsce nie planuje się jego powołania.
Konwencja umożliwia nadzór niezależnego organu międzynarodowego nad działaniami Polski w zakresie ochrony praw osób niepełnosprawnych. Tym organem jest Komitet ONZ ds. Praw Osób Niepełnosprawnych, przed którym Polska będzie składała raporty z wykonywania postanowień tej Konwencji.
W opracowanym raporcie „Równe szanse w dostępie do edukacji osób z niepełnosprawnościami” znajdują się następujące rekomendacje kierunkowe:
– włączający system edukacji osób z niepełnosprawnościami,
– zmiana systemu finansowania systemu edukacji osób niepełnosprawnych,
– współpraca z rodzicami,
– zapewnienie wsparcia psychologicznego,
– ujednolicenie systemu orzekania o niepełnosprawności uczniów,
– uelastycznienie systemu wsparcia uczniów z niepełnosprawnością,
– bieżące monitorowanie procesu kształcenia uczniów z niepełnosprawnością,
– dostępność architektoniczna,
– dostępność systemów komunikacyjnych i informacyjnych,
– podręczniki i pomoce dydaktyczne.
Po zaprezentowaniu rekomendacji rozpoczęła się dyskusja, w której poruszono szereg zagadnień związanych z edukacją dzieci niepełnosprawnych. Przedstawicielka szkoły specjalnej stwierdziła gorzko, że społeczeństwo nie jest przygotowane na edukację włączającą, a potwierdzali to rodzice dzieci niepełnosprawnych. Nauczanie w klasach integracyjnych nie zawsze się sprawdza. Są przykłady, że dzieci zdrowe przenoszone są z klasy integracyjnej do masowej. Rodzice dzieci niepełnosprawnych są w stanie nawet to zrozumieć, bo przepełnione klasy, w których 10 osób wymaga nauczania specjalnego utrudnia edukację pozostałym uczniom.
Pewnym rozwiązaniem byłyby utworzone klasy specjalne w szkole masowej. Rodzice postulowali również opracowanie systemu centralnej informacji o miejscach w przedszkolach, w których są przyjmowane dzieci z niepełnosprawnością.
Problemem jest też brak jasnych regulacji dotyczących wynagradzania nauczycieli w szkołach specjalnych i limitów godzin w klasie integracyjnej. Przedstawicielka Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomym zaznaczyła, że nie wszyscy nauczyciele są odpowiednio przygotowani, brakuje szkoleń metodycznych. Podkreślano też brak działań międzyresortowych i słabą komunikację między resortami.
Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych przy współpracy Ministerstwa Edukacji i Szkolnictwa Wyższego podjęło działania dotyczące przygotowania kadry nauczycielskiej. Na wszystkich kierunkach studiów, nie tylko pedagogicznych, będą włączone elementy kształcenia w obszarze niepełnosprawności.
Natomiast z inicjatywy zespołu parlamentarnego jest przygotowywane zarządzenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej włączające resorty oraz powołany będzie zespół, który zajmować się będzie niepełnosprawnością międzyresortowo.
Przedstawicielka Ministerstwa Edukacji podkreśliła, że wspólnym interesem jest zapewnienie edukacji dzieciom niepełnosprawnym, aby przygotować je do pełnego włączenia w życie społeczne, kulturalne, zawodowe. Ważna jest międzyresortowa współpraca w celu wypracowania kompleksowej koncepcji wspomagania osób niepełnosprawnych od urodzenia do dorosłości.
Poinformowała ponadto, że w tym roku zostały wprowadzone przepisy określające minimalny wymiar zajęć rewalidacyjnych w szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych. Wypracowano również standardy kształcenia nauczycieli, w których został zapisany jako obowiązkowy moduł specjalnych potrzeb edukacyjnych.
Paweł Kubicki z Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGH i członek komisji ekspertów krytycznie ocenił dotychczasowe działania w zakresie edukacji osób z niepełnosprawnością. – Wydajemy miliardy złotych na bezsensowny system edukacji, bezsensowny system aktywności zawodowej. Najbardziej boli to, że najpierw edukujemy, potem nie ma pracy, a potem znowu płacimy żeby te osoby zaktywizować zawodowo i społecznie.
Kubicki wyraził też nadzieję, że postulowane zmiany nie tylko wejdą w życie, ale że stanie się to szybko.
Katarzyna Tutaj
