Ewa Furgał otrzymała w Krakowie Willy Aastrup Accessibility Award. Ta nagroda przyznawana jest od 2023 r. za działania na rzecz dostępności, odpowiedzialności społecznej i zrównoważonego rozwoju. Inicjatywa stanowi formę upamiętnienia i rozwinięcia idei głoszonych przez prof. Willy’ego Aastrupa, który zmarł 5 lat temu. W uroczystości wziął udział m.in. pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Łukasz Krasoń. Przewidziane są kolejne przedsięwzięcia związane z ww. zagadnieniami.
26 stycznia w Pałacu Krzysztofory odbyła się gala Willy Aastrup Accessibility Award 2024. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Centrum Dostępności Uniwersytetu Jagiellońskiego w partnerstwie z Google Polska, Springer Nature i Fundacją na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami (Fronia). Patronat nad uroczystością objął konsul honorowy Danii, Finlandii i Islandii – Janusz Kahl.
Nagroda przyznawana jest za całokształt działań na rzecz dostępności. Jej pomysłodawcami są Ireneusz Białek oraz grupa ludzi blisko współpracujących z profesorem Willym Aastrupem. W ten sposób postanowili upamiętnić duńskiego filozofa i psychoterapeutę, twórcę i wieloletniego dyrektora Centrum Doradztwa i Wsparcia na Uniwersytecie w Aarhus. Jako pierwsza wyróżnienie uzyskała Anna Rutz, pełnomocniczka rektora i kierowniczka Biura Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
W tym roku pamiątkowy medal autorstwa Lecha Kolasińskiego, dyplom oraz 10 tys. zł otrzymała Ewa Furgał. Kapituła doceniła ją za całokształt działań na rzecz dostępności życia społecznego dla osób w spektrum autyzmu. Zwrócono uwagę m.in. na podjęcie problematyki płciowych aspektów autyzmu, a tym samym poruszenie zagadnień pomijanych do tej pory w dyskursie akademickim i społecznym. Wpływ na werdykt miało też zaakcentowanie potrzeb OzN, w tym osób w spektrum należących jednocześnie do społeczności LGBT+.
– Wyróżnienie jest dla mnie niespodziewane, bo nie pochodzę z ruchu akademickiego, a działam w organizacji społecznej. Myślę, że werdykt kapituły trochę odzwierciedla wyzwania, z którym mierzą się uczelnie i jednostki wspierające OzN. Do nich zgłasza się coraz więcej osób, które nie mają orzeczenia o niepełnosprawności, ale potrzebują wsparcia związanego ze studiowaniem. Potrzeba takiego wsparcia wynika m.in. z trudności ze zdrowiem psychicznym czy neuroatypowością – powiedziała „NS” Ewa Furgał, założycielka i prezeska Fundacji Dziewczyny w Spektrum, aktywistka społeczna od 2000 r.
Laureatka nagrody wydała 2 lata temu książkę „Dziewczyna w spektrum”. Zebrała w niej dostępną wiedzę na temat spektrum autyzmu u kobiet, pokazując ich doświadczenia przez własny pryzmat. Jak podkreślono podczas gali, ta pozycja wchodzi do kanonu lektur obowiązkowych dla każdej osoby zajmującej się zawodowo dostępnością i wsparciem edukacyjnym. Ponadto w ubiegłym roku ukazała się kolejna książka jej autorstwa – „Autentyczna w spektrum”.
– Na pewno nasze wybory będą zaskakiwać. Nie szukamy osób, które już dostały mnóstwo nagród. A jeśli już zostały nagrodzone, to nie są powszechnie znanymi postaciami. Doceniamy ludzi, którzy mogą pobiec dalej w tej sztafecie ku dostępności. Oni mają przed sobą większość drogi zawodowej, czasami bardzo trudnej, usłanej wieloma wyzwaniami – zaznaczył Ireneusz Białek, dyrektor Centrum Dostępności UJ, przewodniczący Kapituły nagrody Willy Aastrup Accessibility Award.
Czas zmian
Zanim ogłoszono tegoroczną laureatkę nagrody, odbyły się krótkie wystąpienia zaproszonych gości. Prorektor ds. rozwoju UJ prof. Jarosław Górniak przypomniał swoje słowa z ubiegłorocznej gali. Wówczas obiecał, że powstanie Centrum Dostępności UJ. I ono funkcjonuje w miejsce Działu ds. Osób Niepełnosprawnych UJ. Przy czym nie jest to jedynie zmiana nazwy uczelnianej jednostki. Otwarcie Centrum oznaczało przyjęcie wielu aktów prawnych regulujących politykę dostępności i objęcie działalnością nie tylko studentów, ale też pracowników. Prof. Jarosław Górniak stwierdził, że ciągle na uczelniach jest za mało osób z różnorodnymi potrzebami edukacyjnymi. Przykładowo, na UJ nie ma obecnie osób głuchych. To oznacza, że są „gubione” na wcześniejszych ścieżkach edukacji. Trzeba wyjść temu naprzeciw.
W uroczystości wziął też udział Łukasz Krasoń. Dla niego było to pierwsze wyjazdowe spotkanie w charakterze sekretarza stanu w MRPiPS oraz pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych. Jak podkreślił, potrzebujemy ludzi z całym bagażem doświadczeń i potencjałem, żeby zbudować lepszy kraj. Potrzebujemy różnorodności. Świetne inicjatywy należy teraz spiąć w system. Zaznaczył, że jest wiele rzeczy do zrobienia. Trzeba wprowadzić m.in. nowy system orzeczniczy, który będzie dostrzegał człowieka, ale pod kątem jego potrzeb, a nie jednostki chorobowej. Musimy zrozumieć, że dobry system jest dla nas wszystkich. Jeśli potraktujemy go jako polisę ubezpieczeniową na życie, to będzie nam dużo łatwiej osiągnąć to, czego wszyscy chcemy – Polski równych szans.
Rozwijanie idei
Google, jako firma technologiczna, mówi, żeby stawiać wysoko poprzeczkę technologii. Ona również może pomóc w tym, żeby wyrównywać szanse. Podkreśliła to dyrektorka polskiego oddziału koncernu Magdalena Kotlarczyk. Z kolei Anna Rutz stwierdziła, że dostępność to nie jest proces. To jest naprężenie pomiędzy dwoma polami. Z jednej strony – infrastruktura, technologie wspierające, procedury, a z drugiej – ludzie. Według niej trzeba pracować z ludźmi nad świadomością i przekazywać wiedzę. I to się działo w ostatnich latach.
W trakcie gali odbyła się prezentacja materiału filmowego „Płynie ta rzeka”. To produkcja, do której scenariusz przygotowali Ireneusz Białek i Mateusz Bobek. Widzowie dowiadują się o profesorze Willym Aastrupie, idei dostępności, a także nagrodzie przyznawanej od ubiegłego roku. Nie zabrakło wątków związanych z rozwojem dostępności szkolnictwa wyższego z perspektywy osób z niepełnosprawnościami.
– Willy miał olbrzymi wpływ na to, co wydarzyło się w środowisku akademickim w zakresie dostępności. Jednak naszym zamierzeniem nie było przedstawienie tej postaci w charakterze pomnika. Pojawiają się fragmenty nagrań z nim czy wspomnienia osób, które poznały go wiele lat temu. Ale jest też przekaz do młodszego pokolenia, bo ono będzie kontynuowało i rozwijało idee naszego mentora – powiedział Ireneusz Białek.
Dalsze działania
Fundacja Dziewczyny w Spektrum zamierza w tym roku skupić się na dwóch głównych zadaniach. Pierwsze z nich to projekt „Wspieramy zawodowo kobiety w spektrum autyzmu”. Oferowany półroczny mentoring służy zdobyciu zatrudnienia. Indywidualne spotkania odbywają się online. Podczas nich uczestniczki mogą uzyskać porady dotyczące przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej czy napisania dobrego CV. Nacisk położony jest też na zwiększenie poczucia sprawczości dorosłych kobiet w spektrum autyzmu. Bo sporo z nich nie wierzy w zdobycie zatrudnienia, a później – utrzymanie go. Z kolei drugie przedsięwzięcie będzie związane z opracowaniem systemu certyfikacyjnego dla placówek. Zarówno tych diagnozujących, jak i pracujących z osobami autystycznymi.
– Chcemy przyznawać neurorównościowe certyfikaty dla nich. Docenimy te placówki, które wykażą, że nie kierują się stereotypami, uprzedzeniami z tożsamością płciową czy seksualną. Głównym celem jest wyrównywanie szans w dostępie do otrzymania diagnozy medycznej, bo ona jest potrzebna do uzyskiwania odpowiedniego wsparcia – poinformowała Ewa Furgał.
Centrum Dostępności UJ zamierza popularyzować idee dostępności w środowisku także poprzez Willy Aastrup Accessibility Award. Plany obejmują też zorganizowanie obchodów Światowego Dnia Wiedzy o Dostępności. Przypada on w trzeci czwartek maja. Dostępność jest jedną z wartości społecznych wpisanych do „Strategii rozwoju Uniwersytetu Jagiellońskiego do 2030 roku”. Dokument ten został uchwalony w czerwcu 2021 r.
– Chcielibyśmy, żeby w dyskursie publicznym pokazywać dostępność tak jak ją rozumie środowisko akademickie, czyli zgodnie z modelem prawno-człowieczym. Na uczelniach wypracowano wiele dobrych rozwiązań, które warto przenieść do innych obszarów życia społecznego. Decydenci są bardzo potrzebni do tego, żeby takie zmiany następowały. Ministerstwo Nauki powinno na większą skalę wykorzystać nasze doświadczenia i wiedzę, którą chętnie się dzielimy – podsumował Ireneusz Białek.
„Płynie ta rzeka”:
z audiodeskrypcją: https://www.youtube.com/watch?v=1Ul9KBTo18c
z tłumaczeniem na PJM: https://www.youtube.com/watch?v=PUuqdLxaAPY
Więcej o Willy Aastrup Accessibility Award: https://www.facebook.com/people/Willy-Aastrup-Accessibility-Award/100088736552305/?locale=pl_PL
Rozmowa z 2019 r. z Ireneuszem Białkiem – również o prof. W. Aastrupie:
https://naszesprawy.eu/edukacja/edukacja-wlaczajaca-na-uj-cegielka-w-wielowiekowej-konstrukcji/
Marcin Gazda, fot. Edyta Szalacha
Data publikacji: 09.02.2024 r.
