Tworzenie optymalnego środowiska pracy dla osób z niepełnosprawnością – zasady postępowania i narzędzia pomocnicze
- 25.11.2019
Konferencję podsumowującą projekt „Wypracowanie i upowszechnianie, we współpracy z partnerami społecznymi, modelu wsparcia osób niepełnosprawnych w środowisku pracy” zorganizowały wspólnie 20 listopada Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji oraz Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych.
Wydarzenie poprzedziło 16 konferencji regionalnych upowszechniających model wsparcia rozumianego jako zestaw technik i metod postępowania wspomagających pracodawców przy organizowaniu optymalnego środowiska pracy. Spotkanie prowadziła prof. dr hab. n. med. Danuta Koradecka, dyrektor Centralnego Instytutu Ochrony Pracy.
Zaprezentowano na nim opracowane praktyczne narzędzia dla pracodawców zatrudniających lub zainteresowanych zatrudnieniem osób z niepełnosprawnościami, które wzbudziły duże zainteresowanie uczestników. Celem projektu było bowiem przygotowanie takich materiałów dla pracodawców, które praktycznie odpowiadają na nurtujące ich pytania:
– Gdzie umieścić ogłoszenie, żeby zrekrutować pracownika z niepełnosprawnością?
– Dlaczego inaczej dostosowuje się stanowisko pracy dla osoby z niepełnosprawnością wzroku niż słuchu?
– Jak wykorzystać smartfon do oceny przystosowania siedziby przedsiębiorstwa?
– Gdzie znaleźć informacje o uprawnieniach pracowniczych? A gdzie o korzyściach pracodawcy?
– Jak sprawnie oszacować korzyści i koszty finansowe z użyciem aplikacji komputerowych?
– Ile wariantów ustawienia przestrzeni biurowej dostosowanego do potrzeb osoby z niepełnosprawnością intelektualną można zobaczyć z wykorzystaniem prostego programu komputerowego?
– Jak powinna funkcjonować fabryka, w której pracuje osoba z niepełnosprawnością narządu ruchu?
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych w art. 27 Praca i zatrudnienie wskazuje prawo osób niepełnosprawnych do pracy na zasadzie równości z innymi osobami. Prawo to obejmuje uprawnienie do zarabiania na życie przez pracę swobodnie wybraną na rynku pracy, wykonywaną w otwartym, integracyjnym i przyjaznym dla osób niepełnosprawnych środowisku pracy. Obowiązuje również zakaz dyskryminacji, m.in. ze względu na niepełnosprawność w odniesieniu do wszelkich kwestii związanych z wyborem formy zatrudnienia. Są to zasady obowiązujące również w polskim prawodawstwie. (Dz.U. z 2012 r., poz. 1169).
W założeniach projektu wzięto pod uwagę osoby z niepełnosprawnością ruchową, wzrokową, słuchową oraz intelektualną. Opracowane syntetyczne materiały udostępniono na stronie projektu oraz w broszurach informacyjnych i na płycie CD.
Rozwiązania tego projektu różnią się – są bardziej syntetyczne i praktyczne – od obszernych specjalistycznych materiałów będących efektem wcześniejszego projektu CIOP –„ Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach”. Publikację wydano w 2014 roku.
Mapa Drogowa i narzędzia pomocnicze
Obecny projekt wykorzystuje nowe technologie, rzeczywistość wirtualną, która wkracza w nasze codzienne życie. Niektóre określenia mogą brzmieć egzotycznie, ale opracowane są jasno i czytelnie, ich wykorzystanie jest proste, dlatego odegrają niewątpliwie dużą rolę w procesie zwiększania zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Podstawowe składowe projektu zaprezentowała prof. Joanna Bugajska, kierownik Zakładu Ergonomii w CIOP. Są to :
Mapa Drogowa wsparcia OzN w środowisku pracy, jest to publikacja, która zawiera:
– zasady postępowania przy dostosowaniu środowiska pracy dla osób z niepełnosprawnością, w tym opis potrzeb i barier w zakresie aktywizacji zawodowej;
– dobre praktyki ilustrujące przykłady technicznych i organizacyjnych rozwiązań dostosowujących środowisko pracy do potrzeb OzN;
– opisy narzędzi i struktur opracowanych w projekcie (kolejne etapy realizacji);
-informacje dla pracodawcy na temat źródeł finansowania niezbędnych dostosowań środowiska pracy do osób niepełnosprawnych.
Przedstawione w publikacji zasady postępowania i działania niezbędne dla zapewnienia odpowiedniego i bezpiecznego środowiska pracy uwzględniają rodzaj niepełnosprawności, specyfikę rynku pracy (chroniony, otwarty, w tym administracja publiczna), a także wielkość przedsiębiorstwa (małe, średnie i duże).
4 Poradniki dla pracodawców – na temat organizacji środowiska pracy odrębnie dla osób z niepełnosprawnością ruchową, wzrokową, słuchową, intelektualną.
ErgoON – kalkulator korzyści– interaktywna, mobilna aplikacja umożliwiająca obliczenie środków finansowych, które uzyska pracodawca w związku z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej. Aplikację można ściągnąć na komputer, a także na smartfon (Android, iOS). Proste w użyciu i niezwykle wygodne narzędzie, pokazujące odpowiedzi na wszystkie pytania i wątpliwości. Umożliwia sprawdzenie rodzajów, źródeł oraz wysokości wsparcia, które pracodawca będzie mógł uzyskać. Kalkulator wymaga podania konkretnych informacji o pracodawcy oraz o nowym pracowniku, na podstawie których oblicza, m.in.: wpłaty na PFRON, kwoty dofinansowania wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnością, kwoty refundacji zatrudnienia asystenta, kwoty refundacji wyposażenia stanowiska pracy, koszty szkolenia osoby niepełnosprawnej.
ErgoON – lista kontrolna – interaktywna, mobilna aplikacja do oceny stanowiska pracy pod kątem dostosowania do potrzeb osoby z niepełnosprawnością ruchową, wzrokową, słuchową lub intelektualną (w formie aplikacji internetowej i mobilnej (Android, iOS) z opcją przechowywania rejestrowanych danych oraz zapisu raportu z przeprowadzonej kontroli).
Narzędzie to służy pracodawcom lub służbom bhp do oceny stanowiska pracy pod względem możliwości zatrudnienia na nim osoby z niepełnosprawnością ruchową, sensoryczną lub intelektualną. Działanie aplikacji przewiduje możliwość uzyskania listy elementów, które powinny zostać zmienione wraz z bezpośrednim odniesieniem, poprzez linki, do wymagań zawartych w „Ramowych wytycznych w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach”. Dzięki temu pracodawca uzyska natychmiast informację na temat zakresu działań jakie powinien podjąć w celu przystosowania środowiska pracy dla OzN.
ErgoON – wizualizacje – interaktywna, mobilna aplikacja w technice rzeczywistości wirtualnej, możliwa również z użyciem specjalnych gogl i- dla osób grających w gry wirtualne to rzecz oczywista. Na monitorze obserwować można wizualizacje oraz prezentacje błędów i ich modyfikacje w dostosowaniu stanowisk pracy i pomieszczeń dla osób z niepełnosprawnością. Uwzględnia specyfikę pracy biurowej oraz w zakładach przemysłowych. Zawiera cztery wersje w zależności od rodzaju niepełnosprawności i dostępna jest na platformach: Oculus Rift (Windows), HTC Vive (Windows), smartfonach (Android lub iOS).
ErgoON – projektowanie – narzędzie wspomagające projektowanie – interaktywna aplikacja w technice rzeczywistości wirtualnej do tworzenia środowiska pracy biurowej wraz z biblioteką elementów (krzesła, stoły, komputery, itp.), pozwalająca na interaktywną symulację pracy na projektowanym stanowisku lub planowanie zmian w już istniejących obiektach. Po założeniu gogli VR aplikacja umożliwia ustalenie położenia i orientacji w trójwymiarowej przestrzeni elementów wirtualnego środowiska pracy biurowej. Następnie osoba zanurzona w środowisku wirtualnym może sprawdzić czy jest możliwe, w sposób dla niej wygodny, sięgać do różnych przedmiotów oraz czy są one dostatecznie dobrze widoczne. Aplikacja dostępna jest na platformy Oculus Rift oraz HTC Vive.
Struktury wspierające pracodawców
Niezwykle ważnym osiągnięciem projektu jest nie tylko jednorazowe zaprezentowanie narzędzi. Bowiem powstały tzw. Struktury wspierające implementację opracowanego Modelu wsparcia osób niepełnosprawnych w środowisku pracy, które działać będą nadal po zakończeniu projektu udzielając konkretnych porad zainteresowanym. Można więc zwrócić się o poradę do takich podmiotów jak:
• Zespół Informacyjno-Doradczy (ZID) dla pracodawców, przy CIOP, skupiający ekspertów z medycyny, psychologii, biomechaniki, akustyki, oświetlenia, architektury i innych posiadających doświadczenie w dostosowaniu środowiska pracy do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Istnieje możliwość przesyłania pytań na adres e-mail: zid@ciop.pl, na które ZID udzieli odpowiedzi.
• Zespół Projektowania i Dostosowywania (ZPD) stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych z wykorzystaniem technik rzeczywistości wirtualnej. Istnieje możliwość kontaktu na adres e-mail: zpd@ciop.pl w sprawach związanych użytkowaniem programów i aplikacji.
• Punkty Kontaktowe (PK) przy regionalnych Oddziałach PFRON ( w każdym województwie) dla pracodawców zatrudniających lub zamierzających zatrudnić osoby niepełnosprawne.
• Sieć Ekspertów BHP ds. Osób Niepełnosprawnych wspierających pracodawców w dostosowaniu stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych(32 osoby – lista z kontaktami jest zamieszczona na stronie CIOP).
Dorobek zrealizowanego projektu, jak można zauważyć, jest bardzo cenny. Nie pozostanie tylko na papierze, ale z całą pewnością będzie pomocny pracodawcom w konkretnych działaniach – w procesie zatrudniania osób z niepełnosprawnościami.
Wspólne działanie drogą do sukcesu zatrudnieniowego
Uczestnicząca w konferencji nowo powołana minister rodziny, pracy i polityki społecznej Marlena Maląg zaznaczyła, że kluczowym wyzwaniem dla rządu jest większa aktywizacja osób niepełnosprawnych. – Kiedy patrzymy na rynek pracy osób niepełnosprawnych, to widać, że liczba pracodawców i pracowników, których dofinansowuje PFRON, wzrasta. Natomiast nie możemy powiedzieć, że jesteśmy z tego zadowoleni, bo tak naprawdę jest wiele rzeczy do zrobienia. Dlatego też uważam, że dzisiejsze spotkanie, w którym uczestniczą też pracodawcy, ta wymiana doświadczeń i to, co robi przede wszystkim CIOP poprzez przygotowanie pracodawców i PFRON poprzez swoje programy, może spowodować, że przy wspólnym naszym działaniu będziemy osiągali sukcesy – mówiła minister Maląg.
Podkreśliła, że niezbędna jest debata społeczna nad przygotowanymi już nowymi rozwiązaniami aby zachęcać osoby niepełnosprawne do podejmowania pracy. – I ja deklaruję ze swojej strony, że na każdym etapie działań będę włączać się, abyśmy osiągnęli ten wspólny cel. Jako była prezes zarządu PFRON przypomniała, że pracodawcy korzystają m.in. z dofinansowania do wynagrodzeń dla pracowników niepełnosprawnych. W ubiegłym roku przeznaczono na ten cel ponad 3 mld zł, a w przyszłym roku planowane są jeszcze większe środki – podkreśliła. Dodała, że programy społeczne, takie jak „Rodzina 500 plus” także stanowią znaczące wsparcie dla rodzin, w których są osoby z niepełnosprawnościami.
W konferencji uczestniczył nowo powołany prezes zarządu PFRON Krzysztof Michałkiewicz, były pełnomocnik rządu ds osób niepełnosprawnych, który będzie podejmował strategiczne decyzje finansowe w procesie aktywizacji zawodowej tej grupy osób. -Wsparcie rynku pracy osób niepełnosprawnych to kluczowy obszar działań PFRON, na który przeznaczamy w tym roku prawie 3,5 mld złotych. Dzięki działaniom podejmowanym przez PFRON wspólnie z rządem, Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Centralnym Instytutem Ochrony Pracy, realnie poprawia się sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy – podkreślił prezes Michałkiewicz.
Demaskowanie mitów związanych z powrotem do pracy i miejsc pracy integrujących społecznie przybliżył uczestnikom konferencji Joachim Breuer, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Zabezpieczenia Społecznego – ISSA. Wytyczne dla przedsiębiorstw w zakresie dostępności omówił z kolei Friedrich Mehrhoff, przewodniczący Komisji ds. Pracy i Zatrudnienia Rehabilitation International, RI. Goście z Niemiec wskazywali, że u nich także istnieją problemy aktywizacją osób niepełnosprawnych, ograniczenia prawne dotyczące m.in. telepracy, która wydawała się wiele lat temu panaceum dla osób mających duże ograniczenia w mobilności. Zaznaczali jak istotny jest europejski problem zmian demograficznych, starzenia się społeczeństwa, który zmusza do włączania w rynek pracy jak największej rzeszy ludzi, wszystkich, którzy są dostępni.
Niebagatelne znaczenie w tym procesie mają koszty świadczeń socjalnych, tak wysokie, że wymuszają działania na rzecz aktywizacji zawodowej. Podkreślali, że w Niemczech bardzo często OzN są lepiej wykształcone i przygotowane do nowoczesnych form zatrudnienia, a to jest dostateczny argument by ich zatrudniać. Cyfrowa gospodarka z jednej strony zastępuje ludzi, dochodzi do automatyzacji. Ale z drugiej strony pojawiają się nowe zadania, nowe formy pracy. Merhoff wskazywał, ze łatwiej będzie znaleźć pracę, bo zadania są rozczłonkowane, na stanowiskach pracy realizowane będą konkretne wyodrębnione zadania, więc łatwiej będzie je dopasować do konkretnych zdolności i możliwości ludzi , w tym osób z niepełnosprawnością.
• Spośród 1 mln 604 tys. osób niepełnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym (18-59/64) 71,6 proc. jest biernych zawodowo (ponad 1 mln 200 tys. osób niepełnosprawnych pozostaje poza rynkiem pracy).
• Wśród osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo ponad 71 tys. było zarejestrowano w urzędach pracy, z czego aż 85,5 proc. to osoby bezrobotne, pozostałe to poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu.
• Wskaźnik zatrudnienia OzN – 26,2 proc.
• Współczynnik aktywności zawodowej OzN 28,3 proc.
– dane z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) 2018 r.
U podstaw decyzji o niezatrudnieniu osoby niepełnosprawnej leżą m.in.: brak wiedzy jak przygotować się do zatrudnienia, obawa przed wysokimi kosztami przystosowania stanowiska pracy i strach przed barierami komunikacyjnymi.
Wsparcie finansowe pracodawców
252 tysiące osób – to liczba pracowników, których wynagrodzenia są dofinansowane ze środków PFRON, w tym 107 tys. osób zatrudnionych na rynku pracy chronionej oraz 145 tys. osób na otwartym rynku pracy. Dane z grudnia 2018 roku, źródło: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Biuro Pełnomocnika Rządu ds. ON.
Joanna Kowtun, fot. PFRON, autorka
Data publikacji: 25.11.2019 r.
