„Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu – niewidomi a sztuka”

Projekt finansowany jest ze środków pozostających w dyspozycji dyrektora Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura Interwencje 2017.

Zadanie realizowane jest od czerwca a kończy się w listopadzie 2017 roku w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Dąbrowie Górniczej oraz w Węgierskiej Górce w hotelu Beskidian, w którym odbywały się warsztaty edukacyjno-teatralne. Przedsięwzięcie ma na celu umożliwienie odbioru i tworzenia sztuki wizualnej przez osoby z dysfunkcją wzroku. Pokazanie, że odpowiednie dostosowanie sztuki daje im możliwość obcowania z nią, przeżywania jej i odbierania wrażeń estetycznych.

W warsztatach edukacyjno-teatralnych w Węgierskiej Górce, młodzież słabo widząca i niewidoma z różnych środowisk – szkół masowych, integracyjnych i specjalnych ośrodków województwa śląskiego wraz z pełnosprawnymi rówieśnikami, pod kierownictwem aktorów z Teatru Bagatela w Bielsku Białej stworzyła dzieło teatralne opatrzone (przez profesjonalistów) audiodeskrypcją. Było to przedsięwzięcie dość innowacyjne, gdyż uczestnicy warsztatów podczas spektaklu nie wypowiadali ani jednego słowa. Grali pracując ciałem, gestem, ruchem, animowali stworzone przez siebie na warsztatach postaci, zwierzęta, drzewa – tworzyli teatr lalkowy. Było to dla nich zadanie dosyć trudne, bo musieli wykazać się niecodziennym ruchem ciała, gibkością, płynnością, finezją, harmonią ruchów, symbolicznością gestów.

Drugim aspektem ważnym w pracy było zagospodarowanie przestrzeni scenicznej, bycia w grupie, bycia za nią odpowiedzialnym, bycia obok – razem lub obok – osobno. Młodzież i dzieci na warsztatach miały próby na czterech scenach – różnych pod względem wielkości, kształtu, akustyki, materiału, z którego zostały wykonane, kulis i różnego ustawienia widowni. Początkowo byli niechętni zmianom, ale po wytłumaczeniu przez wychowawców-tyflopedagogów, że aktor musi zagrać na każdej scenie i dla każdej publiczności zrozumieli, że praca w różnych warunkach, i różnej przestrzeni ma sens.

Przedstawienie dopełnia muzyka, która jest ważną wskazówką w pracy dla słabo widzących i niewidomych. Spektakl jest przeznaczony dla odbiorców widzących i z problemami widzenia dlatego opatrzony jest audiodeskrypcją. Dla lepszego wyobrażenia sobie przez niewidomych odbiorców postaci, zwierząt, roślin występujących w przedstawieniu stworzono tyflgrafiki, które dopełniają odbiór dzieła. Ciężka praca dała zaskakujący efekt, który zakończył pobyt w Węgierskiej Górce.

Warsztaty zorganizowane były tak, aby praca była połączona z relaksem w dobrym tego słowa znaczeniu. Po wyczerpujących próbach uczestnicy mieli możliwość korzystania z dwóch basenów, kortów, boiska do piłki plażowej i drugiego do piłki nożnej. Wieczorem spacerowali wzdłuż rzeki lub odpoczywali w jaccuzi.

Podczas tygodniowego pobytu zdobyli na pewno dużo doświadczenia, wiary, że móc to chcieć. Tyflopedagodzy, którzy obserwowali ich zmagania wyjechali z wiedzą, na czym skupić się w pracy z niewidomymi i słabo widzącymi. Była to dla zespołu wychowawców długa, ale bardzo interesującą i pouczająca lekcja. Obserwacja w różnych nietypowych sytuacjach, w nowej przestrzeni, warunkach wymagających od uczestników niesamowitego skupienia, przełamania barier, pokonania ograniczeń, aktywności, spotkań z nowymi ludźmi, była niesamowitą kopalnią wiedzy na temat ludzi z dysfunkcją wzroku.

W ramach projektu przewidzianych jest również szereg warsztatów dla dzieci słabo widzących i niewidomych z SOSW dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Dąbrowie Górniczej. Warsztaty odbywać się będą w instytucjach kultury dostosowanych do odbioru przez osoby z problemami widzenia. Zaplanowane zostały wyjścia do Muzeum Śląskiego w Katowicach, Teatru Rozrywki w Chorzowie, Teatru Dzieci Zagłębia w Będzinie oraz Muzeum Schoena w Sosnowcu.

Animatorzy, tyflopedagodzy będą obserwować i zbierać doświadczenia, jak młodzież odbiera sztukę i jak można jeszcze bardziej udoskonalić odbiór sztuki wizualnej przez uczniów z dysfunkcją wzroku, aby w życiu dorosłym byliy aktywnymi jej uczestnikami. Młodzież weźmie udział w lekcjach teatralnych, lekcjach muzealnych, będzie uczestniczyć w spektaklu opatrzonym audiodeskrypcją, w Muzeum Schoena zostanie wyposażona w audioprzewodnik, niektóre eksponaty pozna dzięki tyflografice i opisowi brajlowskiemu. Będzie to druga grupa młodzieży i dzieci niepełnosprawnych wzrokowo biorących udział w projekcie, która dostarczy tyflopedagogm wiedzy dotyczącej tych obszarów, na które trzeba w pracy tyflopedagogicznej zwrócić szczególną uwagę.

Projekt zakończy konferencja, spotkanie podsumowujące, na którym spotkają się tyflopedagodzy, rodzice dzieci słabo widzących i niewidomych, osoby z problemami widzenia oraz ludzie, którzy mogą pomóc w odbiorze sztuki osobom z dysfunkcją wzroku (np. filmowcy, pracownicy muzeów, ludzie kultury). Uświetnią ją swoim występem uczestnicy warsztatów ze spektaklem „Piękny jest ten świat” powstałym w Węgierskiej Górce. Dla osób niewidomych przewidziany jest sprzęt do odsłuchania audiodeskrypcji.

Termin konferencji planowany jest 9 listopada 2017 r. Program zamieszczony będzie na stronie internetowej SOSW dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Dąbrowie Górniczej www.osw.dabrowa.pl, dla zainteresowanych zgłoszenia pod adresem tajus@wp.pl z dopiskiem konferencja SOSW.

Celem projektu jest nauczenie korzystania z dóbr kultury przez osoby z niepełnosprawnością wzroku, gdyż coraz więcej jest ludzi niewidomych i słabo widzących w różnym wieku, dla których film, teatr, muzeum, wystawa, obiekty architektoniczne jest czymś poza ich zasięgiem. Stowarzyszenie dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych „Razem do celu” we współpracy z dyrektor SOSW dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Violettą Trzciną kładą nacisk na rozwój uczniów z problemami widzenia. Innowacja, postęp, modyfikacja czy nowatorstwo nadaje sens pracy pedagogicznej, tyflopedagogicznej. Rozwijając uczniów, rozwijają się nauczyciele.

Jesteśmy przekonani, że projekt ten to działania na rzecz edukacji osób z dysfunkcją wzroku w wymiarze interdyscyplinarnym i ogólnopolskim propagującym ideę dostępności sztuki osobom słabo widzącym i niewidomym.

Aneta Pukacz, Marzena Krupa
Data publikacji: 14.09.2017 r.