„Uczelnia dostępna” przynosi efekty. Egzamin z likwidowania barier – Część I

Od niemal 2,5 roku znane są wyniki pierwszej edycji konkursu „Uczelnia dostępna”. Na realizację wybranych projektów zarezerwowano od przeszło 10 mln zł do blisko 15 mln zł. Część z tych środków już wydano na likwidowanie barier w dostępie do kształcenia na poziomie wyższym. Pandemia utrudnia działania, ale nastąpiły istotne zmiany dla osób z niepełnosprawnościami. Jednak na tym nie koniec, w najbliższych tygodniach należy spodziewać się wprowadzenia kolejnych udogodnień.

W listopadzie 2019 r. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłosiło wyniki pierwszej edycji konkursu „Uczelnia dostępna”. To jedno z działań w ramach rządowego programu Dostępność plus. Wówczas przyznano dofinansowanie 85 wnioskodawcom na łączną kwotę ponad 300 mln zł.

2 lata temu przedstawiliśmy plany ośmiu szkół wyższych, które uzyskały najwięcej środków (https://naszesprawy.eu/edukacja/konkurs-uczelnia-dostepna-zmienia-srodowisko-akademickie-czesc-i/ oraz https://naszesprawy.eu/edukacja/konkurs-uczelnia-dostepna-zmienia-srodowisko-akademickie-czesc-ii/). Tym uczelniom zapewniono wsparcie od przeszło 10 mln zł do ponad 14,5 mln zł. Postanowiliśmy sprawdzić, jak przebiega realizacja zgłoszonych projektów. Tak jak w 2020 r., publikacja składa się z dwóch części. O kolejności prezentacji zadecydowała pozycja na liście rankingowej.

Uniwersytet Warszawski

To właśnie projekt „Uniwersytet dla wszystkich – Level up” został najwyżej oceniony w ścieżce Maxi w pierwszym naborze. Jego głównym celem jest udoskonalenie istniejących i wypracowanie nowatorskich rozwiązań na rzecz zwiększenia dostępności kształcenia dla OzN na UW. Plan zakłada m.in. pomoc dla grup, które dotychczas nie były wspierane w sposób systemowy, np. studenci z ASD czy dysleksją. Na realizację zadań zarezerwowano ok. 14,97 mln zł.

– Startując z projektem mieliśmy nadzieję, że wszystko potoczy się sprawniej. Jednakże zawirowania spowodowane pandemią nie odbiją się niekorzystnie na wsparciu oferowanym przez BON. Wśród studiujących pojawiły się problemy, których wcześniej w takiej skali nie było. Bardzo widoczne jest zwiększenie osób ze spektrum ASD. Znacząca cyfryzacja szeregu działań i nowe potrzeby są w miarę możliwości włączane do działań projektowych – komentuje Krzysztof Różycki, kierownik projektu z Uniwersytetu Warszawskiego.

Już przeprowadzono badania wśród licznej grupy studentów z dysleksją. Dzięki temu sformułowano wstępne założenia do poradnika dla kadry akademickiej. Równolegle poddano diagnozie szereg studentów ze spektrum autyzmu. Zrobiono to w celu oceny stopnia wymaganej pomocy oraz sposobu jej świadczenia. Specjalnie opracowane nowatorskie narzędzia diagnostyczne są weryfikowane w obserwacji długoterminowej. Docelowo zostanie opracowany standard pomocy oraz poradnik dla kadry uniwersyteckiej.

Ponadto trwa intensywny pilotaż wypracowanego nowego systemu wsparcia. Przy BON działa Centrum Wspierania Studentów z Problemami Neurorozwojowymi i Neurologicznymi. W nim zaangażowani są w psychologowie i również studenci, którzy w formie tutoringu pomagają rówieśnikom.

– W BON powstała specjalna nowa komórka – Laboratorium map i modeli dotykowych i cyfrowych publikacji. Zakupione drukarki 3D będą wykorzystane do tworzenia m.in. map 3D. Ponadto zostanie uruchomiony e-BON, tj. nowoczesny system pozwalający na szybsze i łatwiejsze aplikowanie w sprawie różnych usług studenckich – informuje Krzysztof Różycki.

Nadal trwają prace nad utworzeniem platformy będącej bazą informacji wspierającej podnoszenie kompetencji kadry UW w zakresie edukacji włączającej. Potrzeby użytkowników zostały zidentyfikowane. Wkrótce powstaną filmy instruktażowe, które docelowo znajdą się na ww. platformie. Ponadto zostaną uruchomione szkolenia dla kadry UW, co przełoży się na zwiększenie kompetencji w pracy z OzN. Natomiast zaplanowane wyjazdy zagraniczne przesunięto z powodu pandemii na okres późniejszy. Wymiana doświadczeń była jedynie w formule internetowej.

– Od dłuższego czasu trwa poprawianie dostępności cyfrowej serwisów internetowych uczelni. Ponadto dostosowywane są jego narzędzia informatyczne, w tym m.in. USOS czy Archiwum Prac Dyplomowych. Prowadzone są też prace nad adaptacją pozycji bibliotecznych UW do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzrokową – podkreśla kierownik projektu.

W ub.r. UW zakupił 3 nowe busy, w tym do przewozu osób półleżących. Modyfikacjom podlega regulamin usług transportowych na uczelni. Plany zakładają, że na Małym Dziedzińcu UW pojawi się podjazd, a Instytut Filologii Klasycznej zostanie wyposażony w windę. Nadal trwają prace projektowe nad tymi inwestycjami znoszącymi bariery architektoniczne.

BON planował zakup znaczników dźwiękowych ułatwiających przemieszczanie się osobom z niepełnosprawnością wzroku. Ale postanowił wprowadzić też nowe rozwiązanie. Wykorzystuje ono specjalne kamery przekazujące obraz do konsultantów, którzy mogą zdalnie pomóc osobie z niepełnosprawnością wzroku.

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Widoczne są już pierwsze efekty projektu „DUO – Uniwersytet Śląski uczelnią dostępną, uniwersalną i otwartą”. Na zaplanowane zadania przygotowano 14,5 mln zł. Jak przekonują realizatorzy przedsięwzięcia, działania podjęte w ciągu dwóch ostatnich lat wpłynęły na wzrost świadomości w zakresie dostępności i wspierania osób ze szczególnymi potrzebami.

– Coraz większa liczba pracowników wie, jak ważne jest tworzenie uniwersalnych rozwiązań, które będą dostępne dla każdego i nikogo nie wykluczą z udziału w życiu akademickim. Studenci z niepełnosprawnościami mogą liczyć na wsparcie, które jest dopasowane do ich indywidualnych potrzeb. UŚ dostępny, uniwersalny i otwarty staje się rzeczywistością i codziennością – mówi Gabriela Wilczyńska, kierownik Centrum Obsługi Studentów Uniwersytetu Śląskiego i asystent koordynatora projektu.

Przeprowadzono większość z zaplanowanych szkoleń. Uczestniczyli w nich pracownicy administracyjni, a także naukowo-dydaktyczni, którzy prowadzą zajęcia ze studentami z niepełnosprawnością. Wszystkie dotychczasowe zajęcia były w formie online. Dotyczyły dostępności programów kształcenia i wsparcia edukacyjnego, dostępności komunikacyjnej, organizacyjnej i architektonicznej.

Z kolei zaplanowane happeningi zostały zmienione na serię webinarów. Spotkania zespołów odbywały się w przestrzeni wirtualnej. Wstrzymane zostały wizyty studyjne na uczelniach zagranicznych. Dopiero teraz planowana jest ich realizacja.

– Mimo trudności związanych z pandemią, realizacja projektu przebiega bez większych zakłóceń i przeprowadzimy wszystkie zaplanowane działania. Obecnie trwają prace nad ukończeniem „Polityki Dostępności”. Ten dokument będzie dotyczył przekrojowo najważniejszych aspektów funkcjonowania uczelni, które są filarami strategii UŚ. Mowa o badaniach naukowych, dostępności cyfrowej, kształceniu, infrastrukturze oraz sprawach studenckich i działalności studenckiej – informuje Gabriela Wilczyńska.

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Do istotnych zmian doszło już dzięki projektowi „Uczelnia otwarta dla wszystkich uczelnią na miarę XXI wieku”. Jego wartość wynosi ponad 10,9 mln zł. Zaplanowane działania mają zapewnić dostępność we wszystkich jej obszarach: architektonicznej, cyfrowej oraz informacyjno-komunikacyjnej.

– Udało nam się wdrożyć nowoczesne rozwiązania w laboratoriach nauk przyrodniczych. To stanowiska laboratoryjne przystosowane do potrzeb osób poruszających się na wózkach. Na Wydziale Chemii są one stacjonarne, a na Wydziale Biologii – mobilne. Studenci mogą korzystać z tej infrastruktury od początku roku akademickiego 2021/2022 – informuje Anna Rutz, pełnomocniczka rektora UAM w Poznaniu ds. osób z niepełnosprawnościami.

Natomiast na kampusie Ogrody został wdrożony pilotażowy system znaczników głosowych ułatwiających orientację przestrzenną osobom z niepełnosprawnością wzroku. Ponadto zamontowano 8 pętli induktofonicznych w pięciu budynkach uczelni. W efekcie niemal każdy obiekt dydaktyczny UAM jest już wyposażony w pętle indukcyjne dla osób słabosłyszących.

Przeprowadzono też badania wśród studentów i doktorantów z niepełnosprawnościami, a także pracowników uczelni. One pozwalają bardziej precyzyjnie zaplanować dalsze szkolenia i działania. Cyklicznie odbywają się spotkania eksperckie w ramach „Laboratorium partycypacji”. W trakcie nich zbierane są rekomendacje od ekspertów na temat możliwych działań dostępnościowych. Przeszkolone zostało m.in. kierownictwo UAM z zakresu wdrażania dostępności.

– Najbliższy kwartał jawi się pod znakiem szkoleń dla kadry dydaktycznej, administracyjnej, a także pracowników obsługi, portierni i recepcji. Duży nacisk kładziemy na podniesienie kompetencji pracowników każdego szczebla w zakresie edukacji włączającej i dostępności. Mam nadzieję, że studenci już odczuwają zmianę w tym zakresie i kolejne miesiące przyniosą jeszcze lepsze rezultaty – wyjaśnia Anna Rutz.

Kontynuowane są także prace nad cyfrową platformą zarządzania dostępnością na uczelni. W najbliższym czasie zaplanowana jest także wizyta studyjna na uczelni partnerskiej – Uniwersytecie w Tartu (Estonia). Projekt zakładał, że w latach 2020-2021 zostaną zamontowane windy. Jednak pandemia mocno wpłynęła na przetargi i oferty cenowe w tym zakresie, stąd też opóźnienia. Obecnie trwa oczekiwanie na ostateczny wybór oferenta.

Uniwersytet Jagielloński

Najstarsza polska uczelnia realizuje projekt „Odpowiedzialne wsparcie i zrównoważony rozwój”. Na zaplanowane zadania przygotowano ponad 11,12 mln zł. Część z tych środków przeznaczono już na oddanie do użytku budynku będącego siedzibą Centrum Wsparcia Dydaktyki UJ. Obiekt znajdujący się przy ul. przy ul. Ingardena 6 jest pozbawiony architektonicznych barier. Ponadto zapewnia wysoki komfort użytkowania osobom z niepełnosprawnościami, a także uwzględnia zasady projektowania uniwersalnego. W ubiegłym roku został nagrodzony w konkursie „Kraków bez Barier” w kategorii budownictwo dostępne (https://naszesprawy.eu/aktualnosci/w-krakowie-bez-barier-kreatywnosc-w-pandemii/).

– To znakomity przykład stworzenia przestrzeni przyjaznej osobom ze szczególnymi potrzebami. Zastosowane rozwiązania wpisują się w ideę społecznej odpowiedzialności uczelni, a także mają walor edukacyjny dla innych szkół wyższych. To wyznaczenie współczesnego standardu akademickiego w zakresie wdrażania dostępności w myśl Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – komentuje Marta Bylica, specjalistka ds. dostępności komunikacji w Dziale ds. Osób Niepełnosprawnych UJ, członkini zespołu projektu.

W ramach jednego z zadań została zatrudniona tłumaczka PJM. Dzięki temu osoby niesłyszące i głuche przychodzące na uczelnię mogą skomunikować się w języku migowym. Ponadto powstała aplikacja dla tłumaczy PJM, umożliwiająca sprawne zarządzanie zajęciami dydaktycznymi. Zakupiono 15 foteli ewakuacyjnych, które zostały umieszczone w wybranych budynkach UJ. Przeprowadzono też szkolenie dotyczące ewakuacji osób ze szczególnymi potrzebami z wykorzystaniem ww. urządzeń.

Ponadto prowadzone są comiesięczne zdalne cykle szkoleniowe. Jeden z nich prowadzony jest dla studentów i doktorantów uczelni. Zajęcia dotyczą rozwijania swojego potencjału, w tym metod ułatwiających studiowanie. Z kolei odbiorcami drugiego są pracownicy BON-ów, a także pracownicy naukowi i administracyjni różnych szkół wyższych. Poruszane tematy dotyczą dostępności uczelni dla OzN oraz wspierania studentów ze szczególnymi potrzebami w procesie edukacyjnym.

– Dodatkowo odbywają się szkolenia zdalne dla pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego, m.in. z dostosowania stron internetowych do aktualnych standardów WCAG 2.1. Ponadto prowadzone są konsultacje indywidualne dla studentów i doktorantów UJ zgłaszających potrzeby wynikające z trudności w studiowaniu i wspierające proces edukacji – informuje Marta Bylica.

Przygotowywany jest kurs e-learningowy dla różnych grup pracowników UJ podnoszący świadomość w zakresie niepełnosprawności. Trwają też prace końcowe nad wdrożeniem aplikacji mobilnej dla studentów i pracowników uczelni. Dzięki niej będzie można skorzystać z wielu rozwiązań ułatwiających proces studiowania i organizację czasu poświęconego na naukę. Opracowywana jest też inna aplikacja. Pozwoli ona studentom z różnymi niepełnosprawnościami na bezproblemowe dotarcie do budynków, w których odbywają się zajęcia dydaktyczne. Jej użytkownicy zostaną poinformowani o stanie dostępności danego obiektu.

– Trwa ostatni etap prac nad portalem Dorada. To będzie baza wiedzy dla studentów oraz środowiska akademickiego. Zostaną tam opublikowane artykuły dotyczące m.in. profilaktyki zdrowia psychicznego, aktywności ruchowej czy poszukiwania pracy. Dostępne też będą krótkie filmy edukacyjne wyjaśniające działanie różnych aplikacji i programów wspierających naukę – opisuje członkini zespołu projektu.

Zobacz galerię…

Marcin Gazda, fot archiwa uczelni

Data publikacji: 12.04.2022 r.