Kultura niedostępna dla niesłyszących
W Polsce jest ponad 100 tysięcy osób niesłyszących. Ze względu na barierę językową mają one utrudniony dostęp do informacji i wielu aspektów życia społeczno-kulturalnego. Ze względu na specyfikę sytuacji osób z niepełnosprawnością słuchu, np. posługiwanie się przez nie innym językiem niż reszta społeczeństwa, mówi się o nich też jako o mniejszości kulturowo-językowej.
Jednocześnie występowanie licznych barier prowadzi to tego, że mniejszość ta jest wykluczona z życia kulturalnego społeczeństwa.
Projekt „Nie Bądź Głuchy na Kulturę – analiza szans i barier dla uczestnictwa Głuchych w życiu kulturalno-artystycznym” ma na celu zbadanie miejsca tej mniejszości językowej wobec dominującej kultury języka mówionego. W jego ramach dokonano analizy dotychczasowej działalności instytucji i organizacji kulturalnych na rzecz osób głuchych oraz zweryfikowano postawy, świadomość i motywację samych osób głuchych do udziału w życiu kulturalno-artystycznym.
Jest to pierwszy tego typu projekt przeprowadzany w Polsce na skalę ogólnokrajową, prowadzony równolegle na dwóch płaszczyznach: naukowej oraz kulturalnej. Za stronę naukową projektu odpowiedzialny jest zespół badawczy z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz specjaliści w dziedzinie surdopedagogiki.
Działania o charakterze kulturalnym obejmują szereg inicjatyw promujących Kulturę Głuchych w różnych miejscach Polski.
Jako jedną z najważniejszych barier do zlikwidowania, osoby głuche, uczestniczące w badaniu, wskazywały przede wszystkim brak napisów i tłumaczenia na język migowy. Brakuje też czasu, funduszy i odpowiedniej oferty dostosowanej do ich potrzeb.
Jak pokazują badania, instytucje kultury rzadko podejmują inicjatywy skierowane do osób niesłyszących. Można mówić jedynie o pojedynczych przykładach w skali kraju. Często są to działania wynikające z dobrych relacji ze szkołami, z ośrodkami opiekuńczo-wychowawczymi dla osób niesłyszących czy organizacjami pozarządowymi działającymi na ich rzecz. Niestety, mają one charakter wyłącznie okazjonalny. W efekcie kultura osób głuchych, zwłaszcza z dala od wielkich miast, często ogranicza się do wieczorku miganej poezji, występów amatorskich grup teatralnych czy pojedynczych projekcji filmów z tłumaczeniem na Polski Język Migowy. Co gorsza, tego typu wydarzenia mają zazwyczaj łatkę imprez dla osób głuchych, co w rezultacie może prowadzić do tworzenia swego rodzaju getta.
Drugim poważnym problemem jest brak ustawowego wsparcia kultury osób głuchych i niewielka rola Rady Języka Migowego. Prowadzi to do sytuacji, w której aktywizacja kulturalno-społeczna osób z niepełnosprawnością słuchu pozostaje w sferze działań organizacji pozarządowych i ma przez to charakter lokalny i incydentalny.
W czerwcu 2014 w Krakowie odbył się Festiwal, który prezentował oryginalność i różnorodność Kultury Głuchych. Zgodnie z nazwą była oczywiście poezja migana, ale też inne rodzaje twórczości artystów głuchych. Było więc:
– Laboratorium kultury – prezentacja teatru, pantomimy, performance’u z udziałem artystów głuchych.
– Slam (publiczna prezentacja poetów-performerów) poezji miganej – konkurs poezji miganej na zasadach slamu. Wykonawcy migający swoją poezję współpracowali z tłumaczami języka migowego, aby ludzie słyszący mogli usłyszeć i zrozumieć lirykę języka gestów.
– Magia gestów – prezentacja na temat specyfiki języka migowego i warsztaty tworzenia przekazu bez słów, za pomocą rąk, ciała, mimiki.
– Magia słów – prezentacja wybranej poezji w języku polskim z tłumaczeniem na język migowy i warsztaty interpretacji pięknych słów polskich na piękne gesty migowe.
– Spotkanie z Kulturą Głuchych – wykłady i prezentacje wyjaśniające fenomen Polskiego Języka Migowego oraz zjawisk kulturowych, społecznych i psychologicznych związanych z Kulturą Głuchych.
– Varia – prezentacja innych przykładów twórczości artystów głuchych – malarstwo, fotografia, grafika, rzeźba i temu pokrewne.
Wszystkie wydarzenia Festiwalu miały zapewnioną obsługę tłumaczy Polskiego Języka Migowego – zarówno osoby słyszące jak i głuche miały zapewniony komfort komunikacji i zrozumienia.
Cały Festiwal był filmowany w celu stworzenia publikacji pofestiwalowej, która jest dostępna dla wszystkich w Internecie. Uczestniczyli w wydarzeniu artyści głusi i słabosłyszący z całej Polski. Wstęp na Festiwal Poezji Miganej był bezpłatny.
Z badań, przeprowadzonych w ramach projektu „Nie Bądź Głuchy na Kulturę” wynika niestety, że zaledwie 2 proc. osób głuchych odwiedza instytucje kultury, co może świadczyć nie tylko o słabej ofercie kulturalnej dla osób niesłyszących i braku dostępności instytucji kultury, ale też o złym przepływie informacji.
Projekt „Nie Bądź Głuchy na Kulturę – analiza szans i barier dla uczestnictwa Głuchych w życiu kulturalno-artystycznym” finansowany jest ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i realizowany przez Fundację Między Uszami oraz partnera, firmę Far Beyond Business. Został on objęty patronatem Narodowego Centrum Kultury.
Oprac. em
Data publikacji: 16.04.2015 r.
