Najważniejsze projektowane zmiany prawne

Data rozpoczęcia konsultacji: 2 października 2017 r.
Data zakończenia konsultacji: 23 października 2017 r.

Cele i przesłanki konsultowanych projektów:
Projekt ustawy zakłada zmianę w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie działania warsztatów terapii zajęciowej oraz także zmiany w innych ustawach w ramach realizacji Programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, ustanowionego na podstawie uchwały nr 160 Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2016 r. w sprawie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” (M.P. poz. 1250).

Wejście w życie Programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, którego celem jest wspieranie osób z niepełnosprawnością i ich rodzin, spowodowało potrzebę wprowadzenia zmian przepisów w następujących ustawach:

1. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046, ze zm.),
2. ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666, z późn.zm.),
3. ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 1368).

Istotą projektowanych rozwiązań jest stworzenie mechanizmów wsparcia dla rodzin w zakresie, m.in.:
– usług wspierających i rehabilitacyjnych przez prowadzenie zajęć klubowych w warsztatach terapii zajęciowej,
– uprawnienia osób ubezpieczonych chorobowo do zasiłku opiekuńczego w przypadku choroby dziecka do 18 roku życia,
– korzystania z elastycznych form organizacji czasu pracy, w tym telepracy.

W projekcie ustawy przewidziano również wprowadzenie standardów działania warsztatów terapii zajęciowej.

Pozostałe zmiany dotyczą obowiązków i praw pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne oraz osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą, a także postępowań administracyjnych uregulowanych w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło również zmiany w regulacjach dotyczących zatrudniania osób z niepełnosprawnością, w tym udzielania ulg we wpłatach na PFRON, ustalania stanów zatrudnienia, czy dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.

Nowe zasady oceny ciągłości orzeczeń i zdefiniowanie momentu, w którym pracownik stał się niepełnosprawny
Obecnie obowiązujące przepisy w art. 2a określają, w jaki sposób należy ujmować w ewidencji osób niepełnosprawnych sytuację, w której orzeczenie o niepełnosprawności pracownika przestało obowiązywać a nowe jeszcze nie zostało wydane. Rozróżnia się tu dwie sytuacje, w zależności o tego, czy pracownik złożył wniosek najpóźniej w ostatnim dniu obowiązywania starego orzeczenia. Proponowane przepisy upraszczają ten stan, wskazując, że występować będzie ciągłość w zatrudnieniu, tylko wówczas gdy z nowego orzeczenia wynikać będzie, że w okresie przerwy osoba ta była niepełnosprawna i tylko w przypadku, gdy nowe orzeczenie zostało przedstawione pracodawcy nie później niż po dniu obowiązywania poprzedniego. Gdy natomiast pracownik otrzyma orzeczenie później lub przedstawi je w późniejszym terminie, pracodawca będzie mógł uwzględnić go w okresie trzech miesięcy poprzedzających. Takie zdarzenie może mieć miejsce, gdy pracownik otrzyma orzeczenie wskutek procedury odwoławczej.

Projekt ustawy rozwiewa przy tym wątpliwości, co do sytuacji, w której pracownik w momencie zatrudnienia był niepełnosprawny, lecz orzeczenie okazał w późniejszym terminie. Ustawa nakazuje uznawać osobę za niepełnosprawną wraz z okazaniem pracodawcy orzeczenia. Tym samym uznać można by, że stał się on niepełnosprawny w trakcie zatrudnienia i możliwe jest ubieganie się o dofinansowania do wynagrodzeń bez konieczności ustalania efektu zachęty. Jednakże takiego stanowiska nie uznaje PFRON, który przyjmuje, że w tych okolicznościach pracownik nie „stał się niepełnosprawny”, lecz był nim w momencie zatrudnienia. Ponieważ jednak pracodawca nie wiedział o tym fakcie, nie może stwierdzić, że spełniony został efekt zachęty. Tym samym Fundusz przyjmuje, że dofinansowanie na tego pracownika nie będzie się należało w ogóle.

Konsekwencją zaproponowanej zmiany ustawy jest potwierdzenie, że w sprawie pozostawały wątpliwości co do treści normy prawnej, co w świetle art.7a K.p.a. prowadzi do wniosku, że dotychczasowe stanowisko PFRON w tej sprawie jest błędne. Jednocześnie od 1 stycznia 2018 roku interpretacja, jaką obecnie przyjmuje Fundusz, będzie oparta na niebudzących wątpliwości przepisach.

Nowe zasady udzielania odpisów we wpłatach na PFRON
Najistotniejsze zmiany, jakie zawarto w projekcie, dotyczą udzielania ulg we wpłatach na PFRON. Przede wszystkim pracodawcy udzielający ulg od 2020 roku będą musieli wykazać 50 proc. wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub ze schorzeniem specjalnym (np. epilepsja) występującym w stopniu umiarkowanym (30 proc. w 2018 i 40 proc. w 2019). Wysokość odpisów nie będzie mogła przekraczać połowy należność za zakup określony na fakturze (pomniejszonej o podatek VAT).

Istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązku informowania klienta o zasadach nabywania i korzystania z obniżenia wpłat. Niedopełnienie tego obowiązku będzie narażało pracodawcę na sankcję w wysokości 30 proc kwoty należności ogółem określonej na fakturze będącej podstawą do udzielenia ulgi. Nabywca towaru lub usługi, który skorzystać będzie chciał z odpisu, będzie musiał wystąpić do pracodawcy z oświadczeniem o zamiarze korzystania z prawa do obniżenia wpłaty. Dopiero na tej podstawie pracodawca uprawniony do udzielania ulgi zobligowany będzie do wystawienia informacji o wysokości przysługującego odpisu.

Zmiany w zakresie mechanizmu udzielania ulg mają zacząć obowiązywać od 1 kwietnia 2018 roku. Jednak pracodawcy, którzy nabędą prawo do odpisu przed 1 stycznia 2018 lub dokonają zapłaty za zakup potwierdzony fakturą przed tą datą, w odniesieniu do tych transakcji, otrzymają informację o uldze na starych zasadach. Jeśli natomiast chodzi o stosowanie nowej sankcji, to będzie ona stosowana do spraw, które ujawnione zostaną po 1 stycznia 2018 roku.

Ministerstwo przestanie być organem odwoławczym od decyzji prezesa PFRON i Wojewody
Bardzo istotną dla pracodawców propozycją jest zastąpienie dotychczasowego środka zaskarżenia, tj. odwołania do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego innym środkiem przewidzianym w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, tj. wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Dotyczy to m.in. sytuacji, w których wydawana jest decyzja w sprawie odmowy wypłaty dofinansowań do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, refundacji składek na ubezpieczenie społeczne niepełnosprawnego przedsiębiorcy czy statusu zakładu pracy chronionej.

Obecnie pracodawca ma możliwość odwołania się od decyzji do ministra rodziny pracy i polityki społecznej, co dawało szansę rzetelnego skontrolowania rozstrzygnięcia przez organ niezależny. Proponowana zmiana prowadzi do sytuacji, w której prezes Funduszu będzie sam weryfikował swoje rozstrzygnięcia. Niewątpliwie przyśpieszy to postępowanie odwoławcze. Da przy tym pracodawcom możliwość występowania ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego natychmiast po wydaniu decyzji przez organ pierwszej instancji. Wpłynie to jednak znacząco na pogorszenie jakości wydawanych decyzji, które nie będą już podlegały weryfikacji w ministerstwie. Jeśli przy tym weźmiemy pod uwagę czas, w jakim rozstrzygane są sprawy przed sądami administracyjnymi, musimy dojść do wniosku, że zmiany te realnie wydłużą okres dochodzenia własnych uprawnień.

Należy przy tym podkreślić, że proponowane zmiany w tym zakresie nie będą dotyczyły decyzji dotyczących sankcji związanych z gospodarowaniem środkami zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Te bowiem podlegają regulacjom Ordynacji podatkowej i takie zmiany byłyby niedopuszczalne. Nowy tryb skargowy nie dotyczyły również spraw, w których zostały wydane decyzje administracyjne przed 1 stycznia 2018 roku.

Termin zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne a wniosek o ich refundację
Przedsiębiorca z niepełnosprawnością może ubiegać się o refundację składek na ubezpieczenie społeczne. Jednym z warunków jest tutaj uregulowanie składek przed dniem złożenia wniosku. Wielu przedsiębiorców występowało o refundację po uregulowaniu składek, lecz tego samego dnia, co w świetle obecnych przepisów pozbawia ich prawa do refundacji. Jak wskazał projektodawca, postulaty zmian w tym kierunku były zgłaszane przez osoby niepełnosprawne i organizacje pozarządowe, a obowiązywać będą z mocą wsteczną od 1 lipca 2016 roku.

Zmiany w funkcjonowaniu warsztatów terapii zajęciowej
W ramach realizacji kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, w projekcie zmian zaproponowano zmiany w funkcjonowaniu warsztatów terapii zajęciowej, m.in. przez określenie zasad dotyczących kierowania i przyjmowania osób niepełnosprawnych do WTZ, a także w zakresie oceny pozostawania w nim uczestników. Wprowadzono nowe rozwiązania wspierające aktywizację zawodową uczestników warsztatów, tj. praktyki zawodowe i staż aktywizacyjny. Zmodyfikowano zasady finansowania działalności a także tworzenia tych placówek z uwzględnieniem lokalnych potrzeb. Przewidziano obowiązek zwrotu środków PFRON w przypadku dłuższej nieobecności uczestników. Zaproponowano możliwość kontynuacji terapii zajęciowej uczestnikowi, w przypadku upływu terminu ważności orzeczenia oraz powrotu do warsztatu osoby niepełnosprawnej, która go opuściła w celu podjęcia zatrudnienia, w okresie 90 dni od dnia podjęcia przez niego zatrudniania.

Wśród innych, istotnych propozycji przewidziano:
o Ułatwienia w zawieraniu stosunku pracy w formie telepracy, która będzie mogła być stosowana na wniosek pracownika nawet w przypadku, gdy nie przewidywał tego ani układ zbiorowy ani regulamin pracy. Zastosowanie tej formy realizacji umowy o pracę będzie obligatoryjne, jeśli wystąpi o to rodzic dziecka niepełnosprawnego lub dziecka objętego wsparciem na podstawie ustawy „Za życiem”.
o Obligatoryjne pozytywne rozpatrzenie wniosku o zastosowanie indywidualnego rozkładu pracownika, jeśli jest nim rodzic dziecka niepełnosprawnego lub dziecka objętego wsparciem na podstawie ustawy „Za życiem”.
o Szersze uprawnienie do zasiłku opiekuńczego dla opiekunów chorych dzieci niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub wymagających stałej lub długotrwałej opieki – również wobec dzieci do 18 roku życia, w wymiarze 30 dni w roku.
o Rezygnację z konkursów przy wyborze prezesa Zarządu PFRON oraz jego zastępców.

pr
Data publikacji: 11.10.2017 r.