Zagrożenie systemu dofinansowań płynące z Komisji Europejskiej

Zakłada on, że pomoc publiczna udzielana przez kraj członkowski nie może przekroczyć 0,01 proc. PKB (ok. 150 mln zł) z poprzedniego roku kalendarzowego lub 100 mln euro (ok. 420 mln zł). Tymczasem roczne wydatki z SODiR to ponad 3 miliardy złotych. Ponadto jeśli pojedyncze programy realizowane w kraju członkowskim będą takie same lub bardzo zbliżone do siebie, w przeciągu trzech lat, to będą one traktowane wspólnie jako przeznaczone na jeden cel.

Jeżeli pomoc publiczna przekroczy jednen z tych pułapów konieczne będzie wystąpienie do Komisji o notyfikację, najpóźniej w ciągu sześciu miesięcy od daty takiego przekroczenia. Jednak Polska ma już nie najlepsze doświadczenia z notyfikacją pomocy udzielanej dla zakładów aktywności zawodowej. Czas od zgłoszenia tego środka pomocy do wydania przez KE decyzji wyniósł aż 18 miesięcy.

Gdyby Rozporządzenie KE miało wejść w życie w proponowanym zapisie mogłoby się okazać, że pracodawcy byliby do zmuszeni do ograniczenia zatrudnienia osób niepełnosprawnych, których wskaźnik i tak nie jest wysoki. W 2012 r. aktywnych zawodowo osób niepełnosprawnych było tylko 17,4 proc. W najlepszym przypadku pracodawcy będą część pracowników zatrudniać na umowy cywilnoprawne.

W ramach trwających do 28 czerwca br. konsultacji można  się wypowiadać i zaproponować nowe rozwiązania. Pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Jarosław Duda w wywiadzie udzielonym „NS” prosi środowisko o wsparcie i wykazywanie, w stanowiskach do UOKiK lub bezpośrednio do KE, niewłaściwości tego projektu. Jak mówi – gdyby tak to miało pozostać, to wywraca nasz system. Jest mi tym bardziej przykro, że rozmawiałem pół roku temu z wysokimi przedstawicielami Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji, którzy zapewniali mnie, że w zakresie wyłączeń blokowych na wsparcie zatrudniania osób z niepełnosprawnością zmian istotnych nie będzie. Jestem zaskoczony, tak jak i całe środowisko. To jest coś, co jest dla mnie – jako pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych, odpowiadającego też za rynek pracy, za zatrudnianie tej grupy osób – nie do przyjęcia w takim wydaniu, bo to nam wręcz demoluje dotychczasowy system.

Minister Duda wnioskował o usunięcie tego niekorzystnego dla krajów członkowskich zapisu zawartego w art. 1 ust. 2 rozporządzenia do prezes UOKiK, w piśmie z 28 maja br.

Istotne różnice w wielkości PKB mogą skutkować naruszeniem konkurencji na wspólnym rynku ze względu na różnice w dopuszczalnej wielkości pomocy stosowanej przez państwa członkowskie, jeżeli byłby zniesiony warunek drugi, tj. ograniczony do 100 mln euro program pomocowy.

Niezależnie od tego, który warunek zostałby przyjęty, nie spowodowałoby to osiągnięcia celu określonego w motywie 8, tj. przeciwdziałania naruszania konkurencji.

Minister  podkreślił, że Polska korzystając z rozwiązania określonego w art. 41 rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. subsydiuje wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych (średniomiesięcznie) zatrudnionych u 18 558 pracodawców. Pomoc w formie subsydiów płacowych przyniosła oczekiwane efekty, poprawiając sytuację osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Dla Polski instrument ten jest szczególnie istotny. Wprowadzenie rozwiązań przewidzianych w rozporządzeniu z sierpnia 2008 r. skutecznie zahamowało spadek zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Podkreślić należy, że pomoc ta jest znacznie rozproszona i uzależniona od faktu zatrudniania osoby niepełnosprawnej i poniesienia przez pracodawcę kosztów płacy. Jest ona ponadto bardzo dobrze monitorowana, ponieważ udzielana jest centralnie przez jeden podmiot – Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, przez co nie rodzi obaw o naruszenie konkurencji.

Ponieważ z pomocy tej korzystają m.in. pracodawcy o dużej koncentracji osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu jakiekolwiek zakłócenia w udzielaniu tej pomocy mogą negatywnie odbić się na kondycji takich przedsiębiorstw, a tym samym stworzyć realne zagrożenie dla dalszego zatrudniania osób niepełnosprawnych.

Może to oznaczać zaprzepaszczenie dotychczasowych pozytywnych rezultatów osiągniętych niemałym nakładem środków publicznych. Obliczenie dopuszczalnej kwoty pomocy w odniesieniu do PKB – zdaniem ministra – nie jest miarodajne.

Utrzymanie warunku określonego w art. 1 nie będzie miało oczekiwanego wpływu na przeciwdziałanie naruszaniu konkurencji, skuteczne może być jedynie ograniczenie wysokości tej pomocy dla jednego przedsiębiorstwa, jak to ma miejsce obecnie.

Minister Duda w piśmie do UOKiK odniósł się także do art. 27 ust. 4 projektu, w którym proponuje się obniżenie maksymalnej kwoty pomocy na szkolenia z 80 do 70 proc. Minister uważa, że maksymalna stawka powinna pozostać bez zmian.

Również zapis art. 28 ust. 3, że stanowisko pracy nie może zostać zwolnione w związku z wygaśnięciem umowy o pracę na czas określony, nie jest korzystne. Przyjęcie tego przepisu spowoduje, że pracodawca, który zatrudni osobę niepełnosprawną na czas określony,  celem sprawdzenia jej możliwości świadczenia pracy i nie zawrze z nią kolejnej umowy ze względu na brak kwalifikacji pracownika, nie będzie mógł uzyskać dofinansowania do wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na miejsce tej osoby. Taki przepis blokuje politykę personalną w zakładzie pracy.

Natomiast zastępca prezesa Zarządu PFRON Jacek Brzeziński w piśmie wystosowanym również do prezes UOKiK proponuje dodanie do treści spornego artykułu zapisu: „Niniejsze ograniczenie nie ma zastosowania do pomocy w rekrutacji i zatrudnieniu pracowników niepełnosprawnych”. Jego przyjęcie spowoduje, że pozostanie jedynie roczny limit na wypłatę pomocy na zatrudnienie osób niepełnosprawnych dla jednego przedsiębiorcy określony w art. 4 projektu rozporządzenia, który zdaniem PFRON jest jednocześnie zabezpieczeniem przed nadmiernym subsydiowaniem ze środków publicznych jednego podmiotu, a tym samym środkiem przeciwdziałającym naruszeniu konkurencji.

W przypadku nie uwzględnienia ww. propozycji, proponuje się podniesienie kwoty ustalonej jako stosunek do PKB jak i kwoty 100 mln euro, przewidzianych w art. 1 ust. 2 lit. a projektu rozporządzenia, odpowiednio do 0,3 proc. PKB i 1,15 mld euro.

Obowiązek wspierania osób z niepełnosprawnością przewiduje prawo krajowe, międzynarodowe i europejskie – art. 27 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych ONZ, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (2010/C/83/02 art. 26) oraz Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (C 115/47 art. 10) – zatem w świetle powyższych uregulowań uzasadniona jest szczególna regulacja pomocy publicznej w odniesieniu do rekrutacji i zatrudniania pracowników z niepełnosprawnością w brzmieniu proponowanym przez Fundusz. W tym kontekście negatywnie opiniuje on projekt rozporządzenia.

PFRON zgłosił również kilka zastrzeżeń szczegółowych do innych zapisów projektu, z których niektóre są zbieżne ze stanowiskiem pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych.

Proponowane przez KE rozwiązanie budzi wiele obaw, ale jednocześnie mobilizuje środowiska zarówno pracodawców jak pracowników niepełnosprawnych do przekazywania swoich zastrzeżeń odpowiednim instytucjom (UOKiK i KE). Jak zapewnia minister Duda podejmowane są również nieformalne działania przez polskich przedstawicieli w Brukseli.

Trwają konsultacje dotyczące propozycji zmian prawa o kluczowym dla zatrudniania osób niepełnosprawnych znaczeniu, ich wynik będzie znany na początku lipca br. Następnym etapem będzie kolejna runda rozmów, zapytań i określenie stanowisk poszczególnych krajów członkowskich. Po analizie wniesionych uwag Komisja Europejska przedstawi kolejny projekt rozporządzenia. Ostateczny jego kształt powinien został przyjęty we wrześniu tego roku.

Obecnie obowiązujące rozporządzenia dotyczące udzielania pomocy publicznej zapewniają możliwość stosowania dotychczasowych rozwiązań do 30 czerwca 2014 r.

Oprac. Radek Szary

Data publikacji: 03.06.2013 r.