Osoby, które stając przed lekarzem orzecznikiem ZUS, mając podstawy do orzeczenia o niezdolności do pracy, nie uzyskują go, nie mają tym samym prawa do uzyskania renty. Jeżeli chcą podjąć pracę, zwracają się do lekarza rodzinnego lub poradni medycyny pracy, aby uzyskać zaświadczenie o zdolności do pracy. Jednak ze względu na stan zdrowia lekarze ci odmawiają wydania takiego zaświadczenia. Kiedy zainteresowany zwraca się do ZUS-u o wydanie zaświadczenia o jego zdolności do pracy, uzyskuje odmowę z argumentacją, że instytucja ta nie jest do wydawania takich zaświadczeń uprawniona. Osoby niepełnosprawne są więc w patowej sytuacji.
Ministerstwo wyjaśnia:
W interpelacji zostały poruszone dwie odrębne zasady ustalania niezdolności do pracy:
1) dla celów rentowych,
2) dla celów przystąpienia do pracy na określonym stanowisku.
Ad 1. Zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227, ze zm.) oceny niezdolności do pracy dla celów rentowych dokonują, w formie orzeczenia, lekarze orzecznicy ZUS, a w drugiej instancji komisja lekarska ZUS. Jeżeli osoba zainteresowana odwoła się od decyzji ZUS do sądu, oceny niezdolności do pracy dokonuje sąd na podstawie opinii lekarzy biegłych sądowych.
W sprawach rentowych lekarze orzecznicy oraz komisja, a także sąd orzekają o niezdolności do pracy ogółem, a nie o niezdolności do pracy na określonym stanowisku.
Tylko osoba ogólnie niezdolna do pracy – albo całkowicie, albo częściowo – może uzyskać świadczenie rentowe.
Osoba zdolna do pracy ogółem, ale niezdolna do pracy na określonym stanowisku, nie może uzyskać renty z tytułu niezdolności do pracy.
Ad 2. Zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą trwającej dłużej niż 30 dni, pracownik podlega kontrolnemu badaniu lekarskiemu przez lekarza medycyny pracy, w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Takiemu badaniu podlega również osoba starająca się o pracę na określonym stanowisku.
Lekarze medycyny pracy, w odróżnieniu od lekarzy orzeczników ZUS, nie orzekają o niezdolności do pracy ogółem, lecz orzekają o niezdolności bądź zdolności do pracy na określonym stanowisku.
Lekarz medycyny pracy może np. orzec o zdolności do pracy na określonym stanowisku rencisty, który pobiera wprawdzie rentę z ogólnego stanu zdrowia, czyli jest ogólnie niezdolny do pracy, ale na określonym stanowisku może podjąć pracę.
Dzięki takim rozwiązaniom liczne rzesze rencistów mogą dorabiać do otrzymywanych świadczeń rentowych.
Rozwiązanie problemów osób, które nie uzyskały prawa do renty, jak również nie mogą kontynuować pracy na dotychczasowym stanowisku nie jest związane z ich ubezpieczeniem w ZUS – ubezpieczenie ZUS nikomu bowiem nie może zagwarantować ani utrzymania dotychczasowego stanowiska pracy, ani renty w przypadku utraty zdolności do pracy na tym stanowisku.
