Ryzyko wypalenia zawodowego dotyczy niemal każdej profesji, a ucieczka – ani na urlop, ani do nowej firmy czy instytucji – nie jest rozwiązaniem. Psychologowie radzą, aby oddzielać czas prywatny od zawodowego i zadbać o różnorodność zadań w pracy.
Problem coraz większej liczby pracowników
Na wypalenie zawodowe narażeni są m.in. perfekcjoniści, osoby wysoko wrażliwe i te, których praca polega na pomaganiu innym i braniu za nich odpowiedzialności – wyliczają psycholożki z Uniwersytetu SWPS, współautorki badania „Wypalenie zawodowe – znak czasów? Jak świadomie zapobiegać wypaleniu zawodowemu” opublikowanego przez Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL).
– Po wakacjach wiele osób ma problem z powrotem do pracy, często stresującej i wyczerpującej. Pojawia się u nich wypalenie zawodowe – zjawisko, które dotyczy coraz większej liczby pracowników – mówią prof. Katarzyna Januszkiewicz i dr Agnieszka Golińska, cytowane na stronie uczelni.
Uściślają, że wypalenie zawodowe to stan, w którym wykonywana do tej pory praca przestaje sprawiać przyjemność i satysfakcję, coraz bardziej męczy, zniechęca i powoduje wyczerpanie fizyczne oraz psychiczne.
– Definiując wypalenie zawodowe możemy powiedzieć, że jest to stan danego pracownika lub pracowniczki. Warto jednak zwrócić uwagę, że gdy chcemy zastanowić się nad jego przyczynami i konsekwencjami, to powinniśmy myśleć o procesie, który trwa, a samo wypalenie nie pojawia się z dnia na dzień – tłumaczy prof. Katarzyna Januszkiewicz, psycholożka i specjalistka ds. organizacji i zarządzania, dziekanka Wydziału Nauk Społecznych w Warszawie Uniwersytetu SWPS.
Wypalenie zawodowe to nie tylko emocje
O wypaleniu zawodowym może świadczyć m.in. zmęczenie związane z samym myśleniem o pracy, bóle brzucha, osłabienie i problemy z oddychaniem podczas zbliżania się do miejsca pracy albo poczucie, że zaniedbujemy bliskich z powodu obowiązków służbowych. Niepokój powinny również budzić brak nadziei na polepszenie sytuacji w pracy, brak poczucia przyjemności z wykonywania obowiązków zawodowych, które kiedyś sprawiały nam radość.
– Nie każda dysfunkcja w zachowaniu organizacyjnym czy stosunku do pracy jest wypaleniem zawodowym. Nie są nim trudne emocje, które często pojawiają się w pracy, np. zdenerwowanie ciężką rozmową z klientem. Oczywiście odpowiednie natężenie i czas trwania takich emocji może prowadzić do wypalenia, ale taka diagnoza powinna spełniać określone kryteria – zastrzega prof. Januszkiewicz.
Budowa katedry czy kładzenie cegieł
Wypalenie jest związane z charakterystyką wykonywanej pracy, a nie z sektorem gospodarki. Sytuacja, w której pracownik lub pracowniczka wykonują rutynowe zadania, nie wiedzą, jaki cel przyświeca ich obowiązkom i nie dostają informacji zwrotnych na temat swojej pracy od przełożonych, to – według psycholożekj – prosta droga do wypalenia. Aby to zobrazować, posługują się następującą metaforą.
– Człowiek idący ulicą zobaczył trzech mężczyzn pracujących na budowie. Postanowił zapytać, co robią. Pierwszy z nich odpowiedział, że kładzie cegły, drugi, że buduje ściany, a trzeci, że buduje katedrę. Jeśli ktoś ma taką perspektywę, że jedyne co robi to kładzie cegły, czyli nie widzi większego sensu i celu swojej pracy, to w przypadku takiej osoby wypalenie zawodowe jest dużo bardziej prawdopodobne – zauważa dr Agnieszka Golińska, psycholożka i specjalistka ds. zarządzania, adiunkt na Wydziale Nauk Społecznych w Warszawie Uniwersytetu SWPS.
Świadomość celu i sensu pracy zmniejsza ryzyko
Badacze i badaczki zajmujący się wypaleniem zawodowym podkreślają, że w grupie wysokiego ryzyka są ludzie młodzi i w średnim wieku, dążący do sukcesu, odznaczający się wysokim poziomem perfekcjonizmu, a także wrażliwi i nieumiejący przyjmować konstruktywnej krytyki.
Na wypalenie zawodowe narażone są również osoby, których praca polega na pomaganiu innym i braniu za nich odpowiedzialności. Mogą to być osoby wykonujące zawody pomocowe np. lekarze, lekarki, pielęgniarze, pielęgniarki, nauczyciele i nauczycielki, ale także wolontariuszki i wolontariusze.
– Kiedyś mówiło się, że wypalić się mogą tylko przedstawiciele określonych zawodów, np. nauczyciele czy nauczycielki, a w innych zawodach to zjawisko nie występuje. Dziś patrzymy na to inaczej. Przede wszystkim zmienił się sposób pełnienia różnych ról zawodowych czy organizacyjnych i ryzyko wypalenia może dotyczyć szerszej grupy pracowników – wyjaśnia prof. Januszkiewicz.
Co robić, by zapał pozostał
Złudne rozwiązanie to, zdaniem psycholożek, ucieczka na urlop, za granicę lub zmiana pracy. Ekspertki przypominają, że nowe środowisko to wiele wyzwań i stresujących sytuacji. Wszystko dlatego, że zmieniając pracę wchodzi się w nowe środowisko, nową kulturę organizacyjną oraz społeczną, jeśli podejmuje się pracę w innym kraju.
– Ucieczka nie jest rozwiązaniem. Uciekając od jednych wyzwań i problemów, trafiamy na kolejne w nowym miejscu – ostrzega dr Golińska, cytowana na stronie uczelni.
Dodaje, że stres związany z przebywaniem w nowym kraju albo nowej kulturze organizacyjnej może być czynnikiem wpływającym na wypalenie zawodowe. Zwłaszcza że najczęściej szok kulturowy dociera dopiero po upływie czasu. Na początku wszystkie nowe elementy na ogół się podobają.
– Dlatego, zmieniając pracę i kraj, powinno się być świadomym tego, że oznacza to wysiłek konieczny, by zaadaptować się w nowym środowisku. Równie istotne jest, by nowy pracodawca, menedżer lub dział personalny wiedzieli, że dla nowej osoby zmiana wiąże się z nowymi wyzwaniami. Pozwoli to odpowiednio przygotować proces wdrażania pracownika – mówi dr Golińska.
Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu? Ekspertki radzą, że należy m.in. nauczyć się odpoczywać, oddzielać czas prywatny od zawodowego i zadbać o różnorodność zadań w pracy. Warto pozbyć się lęku przed zmianami, co pozwoli nam poszukać nowej pracy, gdy obecna przestanie sprawiać nam satysfakcję.
Motywację do działania i rozwiązanie problemów w pracy ułatwiają kontakty z członkami rodziny lub przyjaciółmi, albo z osobami, które również zmagają się lub zmagały z wypaleniem zawodowym. W sytuacji, kiedy nie potrafimy sobie poradzić ze stanem chronicznego zmęczenia pracą i brakiem satysfakcji, pomocne mogą być konsultacje z psychologiem lub terapeutą. (PAP – Nauka w Polsce)
kol/ zan, fot. freepik.com
W dniu 14 września obchodzony jest Międzynarodowy dzień walki z wypaleniem zawodowym.
Data publikacji: 13.09.2023
