Donosowe przeciwciało monoklonalne może być skuteczne przeciwko COVID-19

Pierwsze próby z podawanym do nosa przeciwciałem monoklonalnym przeciwko COVID-19 dały obiecujące wyniki. Wydaje się, że może ono być skuteczne także w przypadku innych chorób, w których działanie układu odpornościowego wymyka się spod kontroli – informuje pismo „Proceedings of the National Academy of Sciences”.

Badanie pilotażowe podawanego do nosa leku Foralumab (przeciwciała monoklonalnego anty-CD3) przeprowadzili naukowcy z Brigham and Women’s Hospital (BWH). Badacze znaleźli dowody, że lek tłumił odpowiedź zapalną limfocytów T i zmniejszał objawy zapalenia płuc u pacjentów z COVID-19. Dalsza analiza wykazała taki sam wpływ na aktywność genów u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, u których wystąpiło zmniejszenie stanu zapalnego mózgu – co sugeruje, że Foralumab może być stosowany w leczeniu innych chorób.

Przeciwciała (immunoglobuliny) to cząsteczki białkowe, mające kształt litery Y, które układ odpornościowy wykorzystuje do zwalczania patogenów. Wydzielane są przez limfocyty B. Przeciwciałami monoklonalnymi nazywa się przeciwciała, które powstają z jednego klonu limfocytów B. Przeciwciała monoklonalne charakteryzują się wysoką specyficznością – mogą się łączyć tylko z jednym konkretnym fragmentem (tzw. epitopem) antygenu. Znalazły one szerokie zastosowanie – w onkologii, transplantologii, dermatologii, kardiologii.

Foralumab jest w pełni ludzkim przeciwciałem monoklonalnym anty-CD3, opracowanym z myślą o leczeniu choroby Leśniowskiego-Crohna i chorób neurodegeneracyjnych. W przypadku choroby Crohna podawany jest doustnie w postaci kapsułek z otoczką dojelitową. Lek ten wykazał zdolność do aktywacji regulatorowych limfocytów T, które krążą ogólnoustrojowo, by działać na układ odpornościowy w sposób przynoszący pacjentom korzyści terapeutyczne.

„Odkryliśmy sposób na wyłączenie stanu zapalnego, obserwowanego nie tylko w przypadku COVID-19, ale także u pacjenta ze stwardnieniem rozsianym – powiedziała główna autorka publikacji dr Thais Moreira z BWH, pracująca też w Harvard Medical School. – To bardzo ekscytujące, ponieważ nasze badanie nie tylko sugeruje, że to nowe przeciwciało monoklonalne jest bezpieczne i może modulować układ odpornościowy bez większych skutków ubocznych, ale może również zmniejszać stany zapalne w różnych okolicznościach, więc może być przydatne w leczeniu innych chorób”.

„Zapalenie jest główną przyczyną wielu chorób – zaznaczył współautor badania, Howard Weiner, założyciel i dyrektor Brigham Multiple Sclerosis Center oraz jeden z dyrektorów Ann Romney Center for Neurologic Diseases. – Nasze centrum spędziło dziesięciolecia na poszukiwaniu nowych sposobów leczenia chorób, w których występuje nieprawidłowy stan zapalny, w sposób bezpieczny i skuteczny”.

Zarówno w przypadku COVID-19, jak i stwardnienia rozsianego, układ odpornościowy jest nadaktywny. Foralumab jest lekiem stymulującym regulatorowe limfocyty T układu odpornościowego, czyli komórki przeciwzapalne, co skutkuje zmniejszeniem stanu zapalnego. Kontrastuje to z innymi przeciwciałami monoklonalnymi, podanymi wcześniej w celu leczenia lub zapobiegania objawom COVID-19 (takimi jak Evusheld), które celują w białko kolca SARS-CoV-2; były one aktywne tylko przeciwko określonym wariantom i subwariantom wirusa.

W roku 2020 dr Moreira udała się do Brazylii, aby przeprowadzić badanie Foralumabu, który podano donosowo 39 pacjentom z łagodną do umiarkowanej infekcją COVID-19. Analiza krwi wykazała, że pacjenci, którzy otrzymywali 100 mikrogramów Foralumabu codziennie przez 10 dni, doświadczali w mniejszym stopniu zapalenia płuc niż ich odpowiednicy, którym tego leku nie podawano.

Te odkrycia skłoniły zespół do przeprowadzenia zaawansowanej analizy ekspresji genów, aby sprawdzić, w jaki sposób Foralumab moduluje odpowiedź immunologiczną w celu zmniejszenia stanu zapalnego. Jak się okazało, trzy specyficzne geny (NKG7, TGF beB1 i GIMAP7) są zaangażowane w przeciwzapalne działanie leku. Działanie przeciwzapalne dotyczyło nie tylko pacjentów z COVID-19 z badania z roku 2020, ale także u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym z Brigham and Women’s Hospital oraz zdrowych ochotników.

„To pierwsze donosowe przeciwciało monoklonalne – inne przeciwciała monoklonalne były podawane dożylnie i nie są już stosowane jako leczenie, ponieważ nie są skuteczne przeciwko obecnie krążącym wariantom wirusa – zaznaczył Weiner. – Na podstawie naszych badań spodziewamy się, że Foralumab może działać na wszystkie warianty, ponieważ działa na układ odpornościowy. Jest to obiecujące w przypadku innych chorób, ponieważ działa na stany zapalne, główną przyczynę wielu chorób”.

Obecnie zespół prowadzi badanie kontrolowane placebo z podwójnie ślepą próbą w postępującym stwardnieniu rozsianym, a także planuje nowe badanie w celu zbadania długiego COVID-u.

„Odkrycie przez Moreirę wspólnej ścieżki i mechanizmu, za pomocą którego Foralumab moduluje układ odpornościowy, daje nam biomarker, który możemy wykorzystać do monitorowania leczenia – powiedział Weiner. – Następnie przyjrzymy się zastosowaniu Foralumabu w długotrwałym COVID, szerszych badaniach nad stwardnieniem rozsianym i innymi chorobami, takimi jak choroba Alzheimera”. (PAP)

Paweł Wernicki, fot. pl.123rf.com

Data publikacji: 11.03.2023 r.