Wielkie Spotkanie, czyli XVI edycja konferencji Reha for the Blind in Poland

Mają tu miejsce panele dyskusyjne, na których poruszane są aktualne problemy dotyczące edukacji włączającej, nauki brajla, dostępności, życia codziennego, podejmowania pracy. Biorą w nich udział eksperci, naukowcy i praktycy, osoby związane ze środowiskiem, przedstawiciele nauki. Trwa dyskusja czym jest nowoczesna rehabilitacja, jak idea integracji wprowadzana jest w życie by niewidomi mogli stawać się bardziej aktywnymi członkami społeczeństwa. Służy temu również wystawa nowoczesnych technologii, prezentacja urządzeń wspomagających funkcjonowanie osób z niepełnosprawnością.

Rehabilitacja osób niewidomych nie sprowadza się do działań medycznych nakierowanych na narząd wzroku. Życie codzienne, nauka, praca, życie osobiste i społeczne – wszędzie są barykady, często paradoksalnie – niewidoczne dla przeciętnego widzącego obywatela. Osoby niewidome, by mogły na równych prawach korzystać z dóbr społecznych, potrzebują wielu udogodnień technicznych zastępujących im narząd wzroku.

Ale technika nie jest w stanie na obecnym etapie w pełni podołać temu wyzwaniu. Na wystawie będącej integralną częścią konferencji prezentowane są osiągnięcia, które udało się wypracować w Polsce i na świecie w dziedzinie nowoczesnej rehabilitacji osób z dysfunkcją wzroku. Wyrafinowane nowinki elektroniczne dają szanse lepszego funkcjonowania. Nie wszyscy będą mogli z nich korzystać, bowiem uszkodzenia wzroku mają wiele przyczyn, wiele objawów, i odmiennych skutków.

Biała laska nie wystarcza…
W tym roku Centrum Nauki Kopernik w Warszawie gościło uczestników konferencji Reha. Zbudowano tu Gabinet dotyku i dźwięku – z nauką chodzenia z białą laską i psem przewodnikiem, rozpoznawanie grafiki dotykowej, rozpoznawanie kształtów, smaków i zapachów. Młodzi wolontariusze ze szkół, którzy mieli pomagać zwiedzającym, początkowo sami zaskoczeni byli trudnościami w pokonywaniu najprostrzych czynności po zasłonięciu oczu. Jak sami twierdzili, to dla nich prawdziwa szkoła życia i droga do rozumienia problemów ludzi niewidomych.

Dariusz Linde z Fundacji Szansa dla Niewidomych tłumaczył sens takich spotkań. – To jest miejsce, które ma pokazać osobom widzącym z czym borykają się osoby niewidome na co dzień, by wiedzieli jak pomóc niewidomym na ulicy, by wiedzieli, że należy na nie zwrócić uwagę.

Z kolei na Bulwarach Wiślanych zorganizowano piknik, gdzie wśród tłumu warszawiaków prezentowano inny świat, świat niewidomych – świat dotyku i dźwięku, można było przekonać się jaki on właściwie jest? Zazwyczaj ludzie pełnosprawni nie zastanawiają się nad zmysłami. Pełnią one istotną rolę w życiu każdego człowieka; szkoda, że są zaniedbywane. Razem z niewidomymi z Warszawy, Mazowsza i całego kraju grano w ping-ponga z zasłoniętymi oczami, strzelano z broni dźwiękowej, gdzie nie patrzy się na tarczę, lecz słucha czy trafia się w dziesiątkę. Były rozgrywki sportowe: miejski chińczyk, zabawa z piłką dźwiękową, bezwzrokowe strzelectwo laserowe, tandemy, garncarstwo, alfabet brajla w 5 minut, wypukła mapa świata, kostka Rubika. Osoby widzące często były zaskoczone trudnością tych gier oraz pomysłowością, z jaką próbuje się dostosować te popularne rozrywki do potrzeb osób niewidzących. Okazuje się też, że nieprawdziwe jest przekonanie panujące pośród wielu ludzi, że wystarcza biała laska i problemy niewidomych są rozwiązane.

Ośmiuset uczestników konferencji gościł także Ośrodek. dla Dzieci Niewidomych w Laskach pod Warszawą, współorganizator tegorocznej konferencji. Było to spotkanie z praktykami, z osobami pracującymi z dziećmi od małego, by niewidomi potrafili radzić sobie samodzielnie w życiu oraz z ich podopiecznymi. To był trzeci ważny element spotkania.

Białe laski mają siłę
W kolejnym dniu konferencji, a był to Międzynarodowy Dzień Białej Laski, w Warszawie odbyła się manifestacja środowiska pod Sejmem pod hasłem „My nie widzimy nic, a wy czy widzicie nas?” Relacja z wydarzenia znalazła się w mediach, ale czy rzeczywiście parlamentarzyści zainteresowali się problemami osób niewidomych? To pokaże czas i podejmowane przez parlamentarzystów działania.

– Jestem dumny i szczęśliwy, że nasza manifestacja była piękna i zdyscyplinowana. Byliśmy sprawiedliwie wymagający, odwołujemy się do sumień i uczciwości innych ludzi… Niewidomy powinien mieć przywrócone szanse do funkcjonowania jak inni.- powiedział Marek Kalbarczyk, organizator manifestacji, prezes Fundacji Szansa dla Niewidomych. -My też chcemy mieć podręczniki dla naszych dzieci i uczniów. Chcemy korzystać z tego co już zostało zapisane w prawie: subwencje edukacyjne. Podkreślił, że niewidomi czytają najwięcej w Polsce, więc jak to się dzieje, że mają problemy z dostępem do książek, do informacji?! – Stanowimy środowisko ważne, oczytane, merytorycznie przygotowane, aktywne, dlatego warto nam pomagać! To dajcie nam szanse rozwojowe! – zaapelował do parlamentarzystów.

Ogromne wrażenie zrobił las uniesionych białych lasek pod obiektami parlamentu na Wiejskiej.

Debaty i dyskusje o pracy
Osób niewidomych korzystających i pracujących z użyciem nowoczesnych technologii jest coraz więcej. Ale wymaga to znacznie większego wysiłku. Opanowanie nowoczesnych technologii jest dużo trudniejsze dla niewidomych, czasami pojawiają się problemy trudne do rozwiązania – podkreślił ekspert w dziedzinie informatyki Sławomir Strugarek. Nie jest łatwo aktywizować zawodowo ludzi w środowisku pełnym barier. Bariera kompetencyjna jest dużo wyższa, dużo więcej informacji musi posiadać niewidomy by korzystać ze nowoczesnych sprzętów, ponieważ nie widzi wielu rozwiązań zamieszczonych na monitorze komputera. Osoby niewidome muszą mieć dobry, rozbudowany system szkolenia dostosowany do ich potrzeb, m.in. wiele godzin informatyki, gdyż w trakcie szkolenia pojawia sie wiele niespodziewanych trudności.

Dyskutowano w jaki sposób zachęcać pracodawców. Stwierdzono, że sama technologia nie zastąpi uważności pracodawcy, jego zainteresowania dla zatrudniania osób z niepełnosprawnością. Podkreślono, ze przede wszystkim należy znaleźć zawody, w których – dzięki nowym technologiom – można odkryć nowy potencjał umożliwiający ich wykonywanie przez osoby niewidome. Należy tworzyć wzorcowe stanowiska i zakłady pracy, gdzie pracodawca może przekonać się o skuteczności tych pracowników. Powinien powstać ośrodek badawczo-rozwojowy, gdzie zbada się jak opracować stanowisko pracy i jakie są tam potrzeby i możliwości. Rozwiąże to problem implementacji danego stanowiska pracy w otwartych zakładach pracy. Podkreślono, że to jest rola organizacji pozarządowych, nikt ich w tym nie zastąpi, bowiem pracodawca tym się nie zajmie.- Nie wystarcza hasło zaangażowanie społeczne w czasach, gdy ważny jest przede wszystkim rachunek ekonomiczny. Pracodawca szuka po prostu efektywnego pracownika -powiedział Strugarek. – A rola pracy w życiu człowieka jest nie do przecenienia.

Odbyła się także dyskusja o roli i zaangażowaniu mediów w sprawy osób z niepełnosprawnością z udziałem Krzysztofa Skowrońskiego, szefa Radia Wnet, które podejmuje problematykę społeczną w dużym zakresie. Podkreślił on, że w ramówce jego nowego radia ujęta jest ta problematyka, bo jego i jego słuchaczy to interesuje. Jako społeczeństwo jednak ciągle jeszcze uciekamy od zagadnień trudnych z obawy przed chorobą, niepełnosprawnością, boimy się. Trudno znaleźć remedium na większe zaangażowanie mediów w sprawy społeczne. Wszystko zależy od zapotrzebowania społecznego.

Celem realizowanego przez Fundację Szansa dla Niewidomych cyklu konferencji jest, jak podkreśla jej prezes Marek Kalbarczyk, pokazanie się całemu społeczeństwu, które niewiele wie o problemach i potrzebach osób z zaburzeniami narządu wzroku. – Gdy niepełnosprawności wzroku nie rozumie pracownica urzędu w małym mieście powiatowym, na nic się zdadzą nawet najlepsze programy. A więc walczymy o opiekę nad małymi dziećmi, które utraciły możliwość widzenia oraz wspierajmy ich rodziców, którzy są zaskoczeni ich niepełnosprawnością i często bezradni, walczmy o edukację z prawdziwego zdarzenia, w której odejdziemy od pustych haseł nie wypełnionych treścią i uzdrowimy zarówno szkolnictwo specjalne, jak i dofinansujmy edukację włączającą. Walczymy o dostęp do uczelni i jak najlepsze wykształcenie oraz o oprzyrządowanie niwelujące skutki niepełnosprawności wzroku — apelował Kalbarczyk. – Chcemy wzmocnienia organizacji pożytku publicznego, które działają na rzecz naszego środowiska. Apelujemy do władz o ułatwienie wdrożeń innowacyjnych rozwiązań, by powstawały w Polsce, a nie jedynie za granicą, o dostęp do informacji: książek, podręczników, prasy, wiedzy, Internetu, stron internetowych itp. Działamy w celu większej obecności w mediach, które powinny przedstawiać odbiorcom na czym polega niepełnosprawność wzroku. Tak apelował prezes Fundacji Szansa dla Niewidomych na podsumowaniu konferencji Reha for the Blind.

Wystawa
Wystawcy prezentowali nowinki techniczne, a także unowocześnione tradycyjne pomoce, do których wiele osób jest mocno przywiązanych. Były powiększalniki, drukarki, urządzenia do przetwarzania dźwięku na druk, do obsługi internetu, najróżniejsze formy wypukłej grafiki i oczywiście białe laski, ale nowoczesne lekkie, ergonomiczne.

Pojawiło się również Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Akademii Górniczo-Hutniczej, które ma na celu wsparcie studentów z niepełnosprawnościami w zdobyciu wyższego wykształcenia.
Były instytucje artystyczne ze swoją ofertą wzbogaconą o możliwość odbioru przez osoby z dysfunkcjami zmysłów, m.in. Galeria Arsenał, Muzeum Azji i Pacyfiku, Muzeum Narodowe w Kielcach.
Zainteresowanie budziła Fundacja Kołobajki – pracownia książek dotykowych tworząca bajki, z którymi można się zapoznać dotykiem. Jest ona wielokrotnym laureatem konkursu na książkę dotykową „Manufaktura książki”, zdobyła też trzecie miejsce w światowym konkursie na bajkę dotykową Typhlo&Tactus 2017 za „Morskie Przygody Kapitana Seo”.

Bajki są przepiękne i na pewno dzieci z przyjemnością z nich korzystają. Dużym zainteresowaniem cieszyły się stoiska, gdzie fantastyczne masaże wykonywali słuchacze Policealnej Integracyjnej Szkoły Masażu nr 2 z Krakowa, która ma już 60-letnią tradycję.

Poradnictwo dostępne – tyflopunkty
Fundacja Szansa dla Niewidomych działa od 1992 roku, poza swoim biurem w Warszawie, posiada szesnaście tyflopunktów (od słowa typhlos, niewidomy) w miastach wojewódzkich. Każdy tyflopunkt prowadzi specjalistyczne poradnictwo skierowane do osób niewidomych, niedowidzących oraz ich rodzin. Z konsultacji korzystają również przedstawiciele instytucji i organizacji, które mają za zadanie im pomagać. Posiadają urządzenia, dzięki którym niewidomi „widzą” więcej: brajlowskie monitory, syntezatory mowy, elektroniczne lupy i udźwiękowione urządzenia codziennego użytku takie jak: zegarki, termometry, wagi czy ciśnieniomierze. Więcej na temat punktów konsultacyjnych na: http://www.szansadlaniewidomych.org/tyflopunkty.
Prócz rehabilitacji podstawowej wybrane tyflopunkty prowadzą szkolenia i warsztaty pomagające znaleźć osobom z niepełnosprawnością wzrokową wymarzoną pracę lub otworzyć własną działalność gospodarczą. Z usług tyflopunktów korzystają opiekunowie osób niewidomych, nauczyciele, wolontariusze oraz przedstawiciele organizacji i instytucji działających lub pomagających osobom niepełnosprawnym.

Fundacja zajmuje się prowadzeniem szkoleń dla osób niewidomych np. bezwzrokowej (!) obsługi smartfona czy komputera ze specjalnymi przystawkami. Organizuje cykl szkoleń dla pracodawców, urzędników, wolontariuszy, gdzie mówi się o dostępności, o możliwych przystosowaniach do pracy. Największa grupa ludzi to nie całkowicie niewidomi (ok.10 proc.), ale w różnym stopniu niedowidzący i mający różnorakie potrzeby. Ale i mogą podejmować pracę. Są dobrymi zaangażowanymi pracownikami. Fundacja wychodzi z inicjatywą szkoleń dla pracodawców i urzędników, co pomaga w aktywizacji pracodawców do zatrudniania.

Miasto dostępne
Na konferencji promowano projekt VIRTUALNA WARSZAWA wdrażany przez m.st. Warszawę Dotyczy innowacyjnych usług publicznych opartych na nowoczesnych technologiach mobilnych. Projekt finansowany jest ze środków Fundacji Bloomberg Philanthropies w ramach Mayors Challenge. Jego celem jest stworzenie systemu mikronawigacji, z wykorzystaniem aplikacji mobilnych i mikronadajników – beaconów oraz udostępnienie usług wsparcia. Aplikacja pozwoli trafić do konkretnego gabinetu czy okienka w urzędzie, pobrać numerek do kolejki czy poruszać się po budynku, pomoże odnaleźć np. interesujące punkty w mieście, sprawdzić, gdzie w danym momencie znajduje się oczekiwany pojazd komunikacji miejskiej.

Projekt przewiduje też dofinansowanie do zakupu telefonów komórkowych typu smartphone, dedykowanych dla osób z dysfunkcją narządu wzroku w celu umożliwienia korzystania z aplikacji mobilnej. W 2017 oku ruszyły szkolenia dla 1000 niewidomych i słabowidzących warszawiaków z użytkowania smartfonów i aplikacji mobilnych. Kolejnym etapem jest dofinansowanie zakupu smartfonów za milion złotych.

Uczelnie dostępne
Nauka jest podstawą samodzielnego funkcjonowania. Dlatego liczba studentów z niepełnosprawnością w Polsce rośnie, jednak nadal daleko nam w tej kwestii do standardów europejskich. Wielu studentów skarży się na brak zgody ze strony wykładowców (!) na nagrywanie wykładów. Pojawia się też problem z udostępnianiem materiałów pisanych. Na Politechnice Warszawskiej powstał prototyp aplikacji, która ma szanse rozwiązać wiele problemów osób niewidomych. Dzięki asystentowi głosowemu, a także intuicyjnemu sterowaniu poprowadzi do celu każdego. Aplikacja Indoor Available, automatycznie pobiera dane z systemu USOS, dzięki czemu zna indywidualny plan zajęć każdego z użytkowników, a także na bieżąco informuje o ewentualnej zmianie sali lub odwołaniu zajęć. Współtwórcą aplikacji jest Tomasz Urbaszek.

Studenci chcą wdrożyć program na 40 polskich uczelnia oraz podjąć współpracę ze szkołami zagranicznymi.
Fundacja Szansa dla Niewidomych organizuje też Konkurs IDOL, będący tradycją wszystkich edycji Międzynarodowej Konferencji Reha for the Blind in Poland, w siedmiu kategoriach oraz ANTYIDOL. W tej ostatniej na szczęście nie było nominacji.
Sylwetki nominowanych i nagrodzonych dostępne są na stronie: http://idol.szansadlaniewidomych.org.

Zobacz galerię…

Aldona Łagowska, fot. autorka, organizatorzy

Data publikacji: 17.11.2018 r.