Konkurs Muzyczny im. Michała Spisaka i konferencja

Choroba Heinego-Medina (Polio virus) – paraliż dziecięcy – w 1918 roku w Dąbrowie Górniczej zabrała wiele dziecięcych istnień. Małemu Michałowi Spisakowi odebrała możliwość chodzenia, przykuła do łóżka na dziesiątki miesięcy. Dopiero po drugiej, ryzykownej operacji wymiany mięśni obu nóg, mógł się poruszać samodzielnie.

W 1930 roku, jako 16-letni chłopak, zdał egzamin do nowo założonego Konserwatorium Muzycznego
w Katowicach; dziewięcioletnie studia na Wydziale Instrumentów Smyczkowych ukończył z dwuletnim wyprzedzeniem! Śląskie Towarzystwo Muzyczne ufundowało mu, jako najzdolniejszemu absolwentowi Konserwatorium, stypendium na dalsze studia kompozytorskie w Paryżu. Francja stała się drugą ojczyzną Spisaka. Wstąpił do Stowarzyszenia Młodych Muzyków Polaków, po paru miesiącach stał się już opiekunem i przewodnikiem przyjeżdżających tu rodaków. Stefan Kisielewski (słynny „Kisiel”) wspomina po latach: Spisak zdumiewał mnie: ten chorowity chłopak chodzący o kulach, z biednej Dąbrowy Górniczej, czuł się w Paryżu jak u siebie, muzykę pisał wytworną, a jednocześnie zdyscyplinowaną formalnie niczym prawdziwy Francuz.

W Paryżu został uczniem – z czasem ulubionym – niezwykłej postaci tamtej epoki, Nadii Boulanger, najsłynniejszego w XX wieku autorytetu w dziedzinie nauczania kompozycji, polifonii, muzykologii, wykonawstwa i interpretacji dzieł instrumentalnych, z dyrygenturą symfoniczną włącznie (po wojnie kompozycję studiował u niej również Wojciech Kilar). Już po roku do programu swojego koncertu w Cleveland włączyła jego Dwa Psalmy na chór mieszany i orkiestrę. Po wojnie wielokrotnie umieszczała utwory Spisaka w dyrygowanych przez siebie koncertach, np. Suitę na orkiestrę smyczkową na koncertach radiowych w londyńskim BBC i w Lozannie. Suita była często prezentowana podczas tournees koncertowych w repertuarze dyrygenckim znakomitego Pawła Kleckiego i Jana Krenza – zapalonego entuzjasty muzyki Spisaka.

Całe jego krótkie życie było zmaganiem się z kalectwem i różnymi dolegliwościami będących jego konsekwencją. Zwyciężała bezgraniczna pasja i miłość do muzyki.

W tym roku we wrześniu, w Dąbrowie Górniczej, odbył się II Międzynarodowy Konkurs Muzyczny im. Michała Spisaka, któremu patronowali: Bogdan Zdrojewski, minister kultury i dziedzictwa narodowego, Tomasz Miczka, rektor Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach i Zbigniew Podraza, prezydent Dąbrowy Górniczej.

Przy okazji Festiwalu, w piątek 12 września w Sali Koncertowej Akademii Muzycznej w Katowicach, odbyła się konferencja „Niepełnosprawność a sztuka i udział w kulturze”, którą zorganizowała Grupa Inicjatyw Młodzieżowych Regionalnego Klubu Europejskiego Quo Vadis w Chorzowie, a współorganizatorami byli: Międzynarodowe Zrzeszenie Organizacji Osób Niepełnosprawnych A hauter d’homme – Parlament bez Granic w Katowicach, Związek Polskich Kawalerów Maltańskich, Urząd Gminy i Gminny Ośrodek Kultury w Krupskim Młynie.

Było to swoiste święto niepełnosprawnych będących zarówno na widowni, jak i wśród wykonawców koncertu w części artystycznej, także jako autorzy obrazów wystawionych w korytarzach Akademii Muzycznej.

Program konferencji, nazywanej też „Od sztuki życia do życia sztuką”, przygotowano w sposób bardzo urozmaicony – scenki wręcz frywolne przeplatane były poważnymi wystąpieniami. Rozpoczęli uczniowie Szkoły Podstawowej nr 1 w Mysłowicach, którzy bez tremy, za to z fantastyczną swadą, w gwarze śląskiej, wyrecytowali Koziołka Matołka „po naszymu, czyli po śląsku”, pióra Józefa Wadasa alias Furgoła z Bierunia Starego. O Międzynarodowym Konkursie Muzycznym im. Michała Spisaka opowiedział prof. Zygmunt Tlatlik z katowickiej Akademii Muzycznej, sekretarz konkursowego jury, a sylwetkę kompozytora przedstawił profesor Leon Markiewicz, autor książki o życiu i twórczości Spisaka. Zaprezentowano jeszcze kilka okolicznościowych wystąpień, natomiast o międzynarodowych i regionalnych problemach polityki wobec osób niepełnosprawnych mówił przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Osób Niepełnosprawnych, poseł Marek Plura.

Program artystyczny przygotowali absolwenci i studenci Akademii Muzycznej w Katowicach. Gorącymi brawami słuchacze nagrodzili m.in. występ niewidomej Ewy Lewandowskiej śpiewającej sopranem, przy fortepianowym akompaniamencie Magdaleny Schoppy. Znana dobrze nie tylko w środowisku niepełnosprawnych flecistka Ewa Czardybon, z Barbarą Pakurą przy fortepianie, wykonały Wariacje na flet i fortepian F. Chopina.

Konferencji towarzyszyły nie tylko popisy muzyczne, ale też wystawy – malarstwa artystów z niesprawnościami z „Twórcowni” przy Bibliotece Śląskiej w Katowicach, wystawa rzeźby Zygmunta Boka z Gminnego Ośrodka Kultury w Krupskim Młynie, haftu artystycznego Salonu Artystycznego Rękodzieła Polskiego Związku Niewidomych, Koło w Piekarach Śląskich („Ręce są naszymi oczami”).

Tekst i fot.: Ilona Raczyńska