Fakty, mity i stereotypy, czyli 5 rzeczy, których nie wiesz o osobach z niepełnosprawnościami

Czy każdą niepełnosprawność widać na pierwszy rzut oka? Czy osoby niesłyszące chodzą na koncerty, a niewidome do kina? Jak rozmawiać z g/Głuchymi*? Może się wydawać, że osoby z niepełnosprawnościami są wykluczone z życia społecznego i kulturalnego, nie mogą załatwić spraw w urzędach i nie potrafią używać komputerów i telefonów. Nic bardziej mylnego! Przez takie stereotypy zdarza się, że gdy spotykamy osobę z niepełnosprawnością, nie wiemy jak się w stosunku do niej zachować, dlatego należy pogłębiać swoją wiedzę w tym temacie, by nie popełnić gafy.

W Polsce żyje kilka milionów osób z niepełnosprawnościami, w tym około 2 miliony osób niewidomych i niedowidzących oraz około pół miliona osób niesłyszących. Na co dzień spotykają się z wieloma barierami architektonicznymi, komunikacyjnymi i cyfrowymi. Duża część społeczeństwa nie zdaje sobie jednak sprawy, jak ważną rolę odgrywają wszelkie udogodnienia, ułatwiające życie osobom z różnymi potrzebami. Marta Piwowarska, koordynatorka ds. dostępności i edukatorka w Fundacji Kultury bez Barier przygotowała 5 faktów i mitów, o których warto wiedzieć, by poznać trochę bliżej świat osób z niepełnosprawnościami.

1. Osoby niesłyszące to głuchoniemi – MIT

Warto na początku zwrócić uwagę na to, że słowo “głuchy” nie jest obraźliwe, mimo to wiele osób boi się go używać myśląc, że kogoś urazi. Natomiast słowo “głuchoniemy” jest już reliktem przeszłości i g/Głusi uważają je za krzywdzące, ponieważ oznacza osobę zarówno pozbawioną możliwości słyszenia, jak i w ogóle swojego języka, czyli kogoś z kim porozumienie staje się niemożliwe. A g/Głusi przecież mogą się komunikować, mają swój język, tworzą w nim sztukę, przykładem jest poezja w języku migowym! Warto zaznaczyć, że “głuchy” pisane małą literą oznacza osobę, u której zdiagnozowano utratę słuchu, natomiast słowo “Głuchy” zapisane wielką literą oznacza członka społeczności, mającej swój odrębny język i kulturę.

2. Niewidomi oglądają filmy – FAKT

To, że osoba nie widzi, nie oznacza, że nie może odbierać filmu czy serialu. Osoby z niepełnosprawnością wzroku korzystają z audiodeskrypcji, czyli werbalnego opisu tego co dzieje się na ekranie. Osoba z niepełnosprawnością wzroku ogląda film, serial czy sztukę w teatrze mając na uszach słuchawki – dzięki temu jest w stanie przyswoić i zrozumieć treść, nie przeszkadzając innym widzom. Mimo to, w większości kin taka opcja nie jest dostępna. Dużo lepiej w kwestii audiodeskrypcji wypadają serwisy streamingowe oraz niektóre kanały telewizyjne. Warto zaznaczyć, że nie należy się bać mówić do osoby niewidomej “obejrzyj film”, “zobacz teledysk”. Nie powinniśmy się martwić, że ktoś się za to obrazi.

3. Nie każdą niepełnosprawność widać – FAKT

Wózek to często stereotypowe narzędzie przypisywane osobom z niepełnosprawnościami. A przecież nie każda osoba z niepełnosprawnością ruchową potrzebuje wózka! Ponadto niepełnosprawności wzroku czy słuchu nie dostrzeżemy na pierwszy rzut oka. Czasem możemy się dowiedzieć o czyjejś niepełnosprawności tylko wtedy, gdy ta osoba nas o tym poinformuje. Jeśli osoba z niepełnosprawnością wzroku porusza się po ulicy bez białej laski, możemy nie zauważyć, że nie widzi, ponieważ tak dobrze orientuje się w przestrzeni lub idzie z przewodnikiem. Czasem słabowidzący idą pewnym krokiem, bo znają okolicę lub pomagają sobie mapą w telefonie – biała laska jest wtedy tylko informacją dla pozostałych przechodniów.

4. Język migowy jest taki sam na całym świecie – MIT

Wydawać by się mogło, że wszyscy g/Głusi posługują się tym samym językiem – nic bardziej mylnego! Większość krajów ma swój ojczysty język migowy, a w Polsce jest to oczywiście polski język migowy. Co ciekawe, od 1 kwietnia 2012 roku na mocy „Ustawy o języku migowym” osoby g/Głuche w Polsce mogą deklarować polski język migowy jako wybraną przez siebie formę komunikowania się. Pewnie nie każdy to wie, ale niektórych znaków na co dzień korzystają także osoby bez niepełnosprawności. Na przykład gest dłoni złożonych jak do modlitwy oznacza, że się o coś prosi, a przykładanie palca wskazującego do ust oznacza ciszę. Co ważne, stworzono też międzynarodowy, sztuczny język migowy IS, który można traktować jako odpowiedź niesłyszących na uniwersalne esperanto. W IS miga się zazwyczaj na konferencjach czy wydarzeniach gromadzących uczestników z całego świata.

5. Osoby z niepełnosprawnością nie potrafią samodzielnie funkcjonować – MIT

Wielu ludzi nadal myśli, że osoby z niepełnosprawnością potrzebują opiekuna lub osoby towarzyszącej im w codziennych czynnościach czy załatwianiu spraw w urzędach. Niepełnosprawność nie oznacza wykluczenia ze społeczeństwa, szczególnie w dobie wielu udogodnień cyfrowych. Przykładowo: osoby niewidome korzystają z telefonów i komputerów przy pomocy czytników ekranu, a słabosłyszący mają do dyspozycji pętle indukcyjne dostępne w wielu budynkach użytku publicznego. Niewidomi i g/Głusi chodzą na koncerty, do kina, teatru i do muzeów – wybierają te placówki i wydarzenia, które są dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, czyli dysponują tłumaczeniami PJM, audiodeskrypcjami, tyflografikami. Warto pamiętać, że nie wystarczy podjazd dla osób na wózku, aby wydarzenie było dostępne, chociaż to też jest bardzo ważne. To, że osoby z niepełnosprawnością uprawiają sport nikogo nie dziwi, ale zaskoczeniem mogą być czasem dyscypliny. Ciekawym przykładem jest tu amp futbol, czyli piłka nożna dla zawodników po amputacji kończyny dolnej – w przypadku graczy z pola, lub kończyny górnej u bramkarzy. Jest to dyscyplina znana w ponad 40 krajach. Osoby niewidome natomiast grają w blind football – nie widzą piłki, ale ją słyszą, ponieważ w środku umieszczony jest dzwoneczek!

Coraz większa dostępność architektoniczna, cyfrowa i komunikacyjna w Polsce jest powodem do zadowolenia, jednak ważna jest także świadomość społeczeństwa. Istotne jest, aby osoby pełnosprawne wiedziały, jak wyglądają problemy, z którymi codziennie mierzą się osoby o różnych potrzebach. Dzięki temu można likwidować bariery i ułatwiać życie wielu ludzi.

Fundacja Kultury bez Barier działa na rzecz dostępności kultury dla osób z różnymi potrzebami. Organizacja inicjuje wydarzenia m.in. Festiwal Kultury bez Barier i pomaga innym instytucjom w przygotowaniu eventów dostosowanych do osób z niepełnosprawnościami. Fundacja adaptuje materiały audiowizualne oraz wizualne poprzez tworzenie audiodeskrypcji, napisów dla niesłyszących czy tłumaczeń na język migowy. Jednym z działań fundacji jest popularyzacja tematu pętli indukcyjnych oraz tworzenie platformy TU Możesz, umożliwiającej zlokalizowanie miejsc przystosowanych do osób niesłyszących. Fundacja prowadzi także działalność edukacyjną i szkoleniową. Dodatkowo organizacja wspiera otwartość instytucji publicznych, przedsiębiorstw oraz przestrzeni miejskich.

Zobacz galerię…

Info i fot. Fundacja Kultury bez Barier

Data publikacji: 16.03.2022 r.