Problematyka usług opiekuńczych na rzecz seniorów i osób z niepełnosprawnościami

7 listopada miało miejsce seminarium pt. „Opieka zawodowa, domowa, wytchnieniowa: wzajemne pozycjonowanie w środowiskowym modelu wsparcia”, zorganizowane online przez Zakład Socjologicznych Analiz Polityk Publicznych Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Odbyło się onow ramach cyklu „Polityki publiczne w perspektywie socjologicznej”.

Dr Magdalena Rosochacka-Mistrzak z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych UW w swym wystąpieniu skupiła się na problemie opieki zawodowej nad starszymi dorosłymi w środowiskowym modelu wsparcia.
Z raportu Światowego Forum Ekonomicznego z 2023 roku, wynika, że rola i obecność zawodów społecznych będzie regularnie wzrastać, zarówno w związku ze starzeniem się społeczeństw, jak i wzrostem światowej populacji.
Według prognozy do 2027 r. szacowany wzrost popytu zatrudnienia w kategorii „opieka, usługi osobiste i dobrostan” wzrośnie o 16,90 proc.
W związku z tym rośnie zapotrzebowanie na zawody związane z pomaganiem i ochroną zdrowia, oprócz lekarzy, pielęgniarek, opiekunów społecznych będą potrzebni trenerzy osób starszych, animatorzy czasu wolnego dla osób starszych, opiekunowie osób starszych – są to zawody przyszłości.
Praktycznie 20 proc. gmin w Polsce nie jest w stanie zapewnić seniorom odpowiedniego wsparcia w tym zakresie.
Prognozy przewidują, że do 2030 roku liczba osób deklarujących potrzebę wsparcia wzrośnie o ok. 80-160 tys., zaś do 2040 r. w porównaniu do 2022 r. ta liczba będzie większa o 250-500 tys. osób.
Podsumowując: pomoc innych osób w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych jest konieczna do utrzymania życia. Niesamodzielność starcza nie jest chorobą – nie wymaga leczenia, lecz opieki i pielęgnacji; dopiero brak usług opiekuńczych może wywołać chorobę i potrzebę leczenia.

Z kolei dr Rafał Bakalarczyk z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych swoje wystąpienie poświęcił opiece wytchnieniowej w środowiskowym modelu wsparcia
Przedstawił korzyści wynikające z takiej opieki: m.in.: możliwość zaspokojenia potrzeb zdrowotnych, możliwość – przynajmniej częściowych – realizacji innych potrzeb i ról np. czas z rodziną odpoczynek, realizację potrzeb społecznych, większe bezpieczeństwo, komfort i jakość życia osoby korzystającej z opieki czy ograniczenie kosztów służby zdrowia, pomocy społecznej, prewencji przedwczesnej instytucjonalizacji.

Zaznaczył, że opieka wytchnieniowa stawia wiele wyzwań i dylematów systemowych dotyczących m.in.
– odbiorców opieki, opiekunów i okoliczności korzystania z tego typu wsparcia
– rodzaju i stopnia niepełnosprawności, zróżnicowania dostępu i zakresu w zależności od cech odbiorcy i opiekuna,
– okoliczności przyznawania (potrzeby zdrowotne opiekuna, potrzeby wypoczynku, załatwiania innych spraw, opieka zastępcza w sytuacjach nagłych),
– zakresu przedmiotowego: wymiar czasowy i wymiar czynnościowy, standardy jakości i kompetencji
W opiece wytchnieniowej ważny jest też wymiar kadrowy: kwalifikacje kadr i sposoby nabywania kompetencji, zakres odpowiedzialności i praw świadczących usługi, kwestie zatrudnieniowe (wynagrodzenie, rodzaj umowy).
Należy też określić wymiar finansowy, instytucjonalny i międzyresortowy (źródła finansowania: programy i fundusze celowe, zadanie własne czy zlecone, fundusze unijne), poziom zarządzania i rozkład odpowiedzialności (gmina, powiat), osadzenie w strukturach pomocy społecznej, czy poza nią.
Zagadnienia te były również poruszane w dyskusji uczestników seminarium.

Dr hab. Mariola Racław z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych UW podkreśliła, że należy odejść od paternalistycznego systemu opieki na rzecz opieki egalitarystycznej, polegającej na współzależności jednych ludzi od drugich, co jest naturalną tendencją. Ta współzależność oznacza próbę utrzymania określonych, zbalansowanych relacji między podopiecznym a opiekunem. Jeżeli mówimy o opiekuńczości osób starszych czy niepełnosprawnych to dwie strony mogą nauczyć się od siebie.

Przy usługach opiekuńczych należy zadać pytanie o ich dostępność nie tylko lokalizacyjną, ale także o dostępność kadr. Jak powinna wyglądać dostępność do zawodu, czy ma być niski próg aby zwiększyć liczbę opiekunów, którzy mogą wejść do systemu i świadczyć usługi, czy podwyższyć próg wejścia ze względu na to, że te osoby będą świadczyły usługi na pograniczu paramedycznych czynności. W jaki sposób będzie się tworzyć warunki pracy dla tych osób.

Zmienia się też postrzeganie tych usług, część usług opiekuńczych jest zastępowana przez usługi asystencji osobistej, które są podobne, zbliżone, ale oparte na formule partycypacyjnej.
Dyskusję które się toczą w obszarze niepełnosprawności i starości zbliżyły się do siebie, w pewnym okresie życia te dwa zjawiska bardzo się ze sobą łączą i potrzebują określonego rozwiązania.

Po wystąpieniach prelegentów rozpoczęła się dyskusja i propozycje rozwiązań w systemie opieki wytchnieniowej.

Jolanta Kołacz, fot. pixabay.com

Data publikacji: 08.11.2024 r.