Digitalizacja dziedzictwa UNESCO. Kalwaria Zebrzydowska dla każdego
- 18.11.2023
Fundacja Pełni Kultury zaprezentowała efekty prac związanych z digitalizacją dziedzictwa kulturowego Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej. To działania w ramach kolejnej odsłony projektu Multisensoryczne UNESCO. Został on rozpoczęty w 2017 r., kiedy objął Lipnicę Murowaną. Krakowska organizacja pozarządowa skanuje laserowo obiekty i bada ich akustykę. Pozyskane w ten sposób dane ułatwiają różnym osobom dostęp do zabytków. W planach jest kontynuacja tej inicjatywy.
26 października br. odbyła się konferencja „Multisensoryczne UNESCO. Digitalizacja dziedzictwa UNESCO w Polsce – podsumowanie trzech lat prac digitalizacyjnych w Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Fundację Pełni Kultury z Krakowa oraz Klasztor oo. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Debata miała miejsce w Sali Papieskiej w Domu Świętego Jana z Dukli w Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej.
– Najprawdopodobniej jesteśmy jedynym beneficjentem MKiDN w programie „Kultura cyfrowa”, który zajmuje się architekturą. Zazwyczaj podmioty składające wnioski, np. domy kultury, fundacje, muzea chcą digitalizować stare fotografie, rękopisy i muzealia. Z tego, co obserwuję, chyba nie ma drugiego projektu, który traktuje temat digitalizacji tak szeroko. Zajmujemy się pozyskiwaniem danych, promocją miejsc, warstwami wizualną i dźwiękową, a także udostępnianiem dla OzN zabytkowej architektury i jej wyposażenia – powiedziała „NS” Anna Franik, przewodnicząca Rady Fundacji Pełni Kultury.
Digitalizację rozpoczęto w 2017 r. Wówczas skupiono się na materialnym i niematerialnym dziedzictwie Lipnicy Murowanej. W kolejnym roku postawiono na kościoły południowej Małopolski w piętnastą rocznicę wpisu na listę UNESCO. Działania objęły takie miejscowości jak Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów i Sękowa. W 2019 r. projekt dotyczył ośmiu drewnianych cerkwi w polskim regionie Karpat wpisanych na listę UNESCO. Znajdują się one w Brunarach Wyżnych, Chotyńcu, Kwiatoniu, Owczarach, Powroźniku, Radrużu, Smolniku i Turzańsku. Natomiast w kolejnym roku skupiono się na dziedzictwie kulturowym Krakowa wpisanym na listę UNESCO. Wybór padł na Bramę Floriańską oraz Barbakan. Z kolei w 2021 r. zostały rozpoczęte działania związane z Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej.
– Z naszych wieloletnich obserwacji wynikało, że bardzo dużo zabytków, również z listy UNESCO, nie jest dobrze zabezpieczonych. Przykładowo, nie wszystkie drewniane świątynie mają np. system przeciwpożarowy. Część takich obiektów zniknęła z powierzchni ziemi z powodu pożaru czy powodzi. Chcieliśmy więc zachować dane o zabytkach dla potomnych i promować te miejsca – zaznaczyła przewodnicząca Rady Fundacji Pełni Kultury.
Laser i akustyka
Wśród tematów poruszonych w trakcie konferencji było skanowanie laserowe zabytków w Kalwarii Zebrzydowskiej. Podstawowym celem ww. czynności jest zebranie danych, które umożliwiają odtworzenie obiektu np. po pożarze czy powodzi. Ponadto przydają się do prowadzenia innych prac, np. konserwatorskich czy renowacyjnych.
– Dane pozwalają zrekonstruować budynek jeden do jednego, z prawie centymetrową dokładnością. Niedawno firma, która prowadzi prace renowacyjne dla Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, poprosiła nas o dostęp do informacji ze skanowania laserowego. Z chęcią to uczyniliśmy, dzięki czemu ich działania trwały o miesiąc krócej i obniżyły znacznie koszty – podkreśliła Anna Franik.
Uczestnicy konferencji dowiedzieli się również o wykorzystaniu badań dźwiękowych do prezentacji digitalizowanego dziedzictwa. Dla Fundacji wykonuje je dr hab. inż. Paweł Małecki, prof. AGH. W ramach projektu sprawdzana jest akustyka wybranego miejsca. Zwraca się uwagę na słyszalność albo odbiór muzyki we wskazanej przestrzeni. Takie dane przydały się m.in. do stworzenia animacji.
– Fragment nagrania lektorskiego w animacji dotyczący wnętrza Kościoła Grobu Matki Bożej jest połączony z badaniami akustycznymi. Podczas oglądania i słuchania animacji na YouTube można poczuć się jakbyśmy byli we wnętrzu tego zabytku – dodała przewodnicząca Rady Fundacji Pełni Kultury.
Dziedzictwo bez barier
Krakowskiej organizacji pozarządowej zależy na promowaniu dostępności zabytków dla wielu różnych osób. Również tych, które nie są w stanie dotrzeć do danego miejsca. Na stronie internetowej Digital UNESCO (https://digitalunesco.pl/) mogą obejrzeć zdjęcia i animacje pokazujące cały budynek z różnych perspektyw. Pod tym adresem zamieszczone są też wszystkie powstałe w projekcie audiodeskrypcje.
– Projekt związany z Kalwarią Zebrzydowską był zaplanowany na 3 lata, a w trakcie jego realizacji wymyśliliśmy audiodeskrypcję animacji. Wcześniej do takich materiałów była podłożona warstwa muzyczna. Teraz przekazujemy troszkę informacji m.in. o skaningu laserowym i warstwie wizualnej. Myślę, że to będzie nasz nowy standard – powiedziała Anna Franik.
Po konferencji odbyło się wydarzenie edukacyjne. Poprowadziła je Regina Mynarska, autorka audiodeskrypcji w ww. projekcie. Zainteresowane osoby wzięły udział w dostępnym zwiedzaniu Kaplicy Antoniego Padewskiego z audiodeskrypcją. Następnie poznały dotykowo różne elementy: tkaninę przy ołtarzu głównym, rzeźbione zdobienia ołtarza oraz drewniane ławy.
– Nawet jeśli dany temat jest trudny czy niszowy, to chcemy, żeby każda osoba mogła sama zadecydować, czy ją to interesuje. Ktoś zdecyduje się na czytanie audiodeskrypcji o zabytku, ktoś inny obejrzy animację. Będziemy starać się kontynuować ten projekt, bo wiemy, że warto zabezpieczać te najcenniejsze miejsca i udostępniać je, również osobom z niepełnosprawnościami – podsumowała przewodnicząca Rady Fundacji Pełni Kultury.
Wszystkie powstałe w projekcie audiodeskrypcje można przeczytać i posłuchać na stronie projektu www.digitalunesco.pl w zakładce Audiodeskrypcje.
Animacja – Kościoła Grobu Matki Bożej: https://www.youtube.com/watch?v=ia3vEKKp1zc
Marcin Gazda, fot. Fundacja Pełni Kultury
Data publikacji: 18.11.2023 r.
